HUSTO lang nga magkumod ang mga pumuluyo. Wala sang mahimo tungod nga ang importante nga balaklon nga ila kinahanglanon dapat gid nga baklon bisan pa nga mabug-at ang presyo nga ila ginabayaran.
Wala sang pilian, wala sang opsyon nga iban, kon ang balaklon nga ginakihanglan dapat nga baklon. Kaangay nga nagahakus sa kahoy nga tunukon. Ini ang sitwasyon sang mga pumuluyo sa padayon nga pagsaka sang mga balaklon sa syudad sang Iloilo.
Sa sige-sige nga saka, naanad na ang iban. Wala na nagareklamo tungod wala man sang may mahimo. Kon indi pagbaklon, wala sang gamiton. Kon indi pagtukson ang mahal nga presyo, wala sang kaunon.
Pamatyag sang mga nagahimo sang polisa sa syudad, wala sang reklamo ang pumuluyo tungod wala sang may nagatingog. Ginarasunan lang ang mga konsumidor nga nagamahal ang balaklon tungod nagamahal man ang tanan nga bagay sa karon nga panahon.
Makaluluoy ang wala sang trabaho, ang mga may pangita pero kabus sa ila kinahanglanon sa matag-adlaw nga tanan. Mas masakit pa gid kon may estudyante nga kinahanglan pletehan ukon pabalunan agud nga makapadulong sa eskwelahan.
Ang repleksyon sang sitwasyon angot sa mataas nga presyo sang balaklon yara sa merkado publiko kag sa mga grocery stores.
Pagkatapos sang pandemya dala sang covid-19, nagsaka ang presyo sang mga balaklon. Indi sentimos, kundi tag-lima ka pesos.
Paglipas sang panahon, nagsaka ang inflation rate sa syudad, mas daku pa gid ang ginsaka sa presyo sang mga produkto.
Masami naton nga ginalantaw nga talaksan ang presyo sang basic commodities kaangay sang bugas, sardinas, kalamay, gatas kag iban pa.
Kon magsulod ka sa grocery stores, kag kon dumdumon mo ang presyo sadto sa nakalipas nga lima kag tuig kag subong, mangalawhaw ka sa ginsaka sang presyo,
Sadto, antes ang pandemic, ang brown sugar yara lang sa 43 pesos. Pagkatapos sang pandemic nagsaka sa 80 pesos. Ang isa ka bareta sang pan, halin sa 47 pesos, nangin 52 pesos, kag subong yara na sa 63 pesos.
Ang panahon nga ginakumparar naton amo ang tion sadtong pandemic, pagkatapos sang pandemic, kag subong nga takna.
Halos tanan nga ginabakal naton nagsaka sang masobra na sa 10 ka pesos. Kaangay man sa presyo sang mga habon panglaba, habon pangligo, dishwashing liquid, bleaching liquid, kag iban pa nga nagsaka man.
Ginakarga man lang sang mga negosyante sa presyo sang produkto ang kabug-aton sang mga saka sa buhis nga ila ginabayaran, sa business permit ukon real property taxes.
Nagapanginpadlos ang mga negosyante. Nagapangita sila sang paagi kon paano mahagan-hagan ang epekto sang inflation sa ila negosyo.
Makita na naton nga ang mga espasyo nga sadto libre nga parkingan, ila na subong ginapabayran. Nagabuhin sila sang tawo para gamay ang ila gasto sa pag-operate sang negosyo. Ginapasakaan nila ang presyo sang mga produkto agud nga indi madehado sa ginabayaran nga buhis.
May mga paagi sila nga indi matam-an bisan pa nga nagakuriit man sa epekto sang lakat sang ekonomiya sa ila negosyo.
Apang, ang mga ordinaryo nga pumuluyo nga nagasalig lang sa sweldo amo ang nagaabaga sang tanan. Sila ang malukdo sa mataas nga presyo. Wala sila sang opsyon kundi agwantahon kag paigu-iguon ang kwarta nga yara sa ila bulsa.
Lantawa ang iban nga kabus sa pangita, ginadoble ang lawas paagi sa pagpangita sang sideline lamang nga masapar ang mga ginagastuhan sa panimalay.
Bisan sin-o man sa aton ang apektado, ilabi na nga mahal ang plete sa salakyan. Kon damo ka estudyante, pila ang imo gastuhon kada adlaw, magluwas pa sa pagkaon.
Ginapaigu-igo lang ang kita kada adlaw. Mas naganipis ang kag nagabudlay ang pagpahat-pahat sang kwarta tungod nagahitad ang presyo sang mga balaklon.
Kon may kabalaka ang mga opisyal sang syudad, dapat balikdon nila ang kahimtangan sang mga pumuluyo. Dapat ang polisa naga-alungay sa mga pigado, nagahatag kasulhay sa ginabudlayan kag wala ginapit-alan sang dugang nga balayran sa buhis nga nagatulod sa pagsaka sang mga nagapanguna nga mga balaklon.
Kinahanglan sang pumuluyo ang lider nga indi maalam lang sa ekonomiya, kundi may balatyagon para sa ila. Ang kahibalo magbatyag sang ila sitwasyon kag mag-ulikid sa ila balakhuon.
Mabudlay man magsinggitan kag magpabugal nga ang syudad naga-uswag samtang ang mga pumuluyo nagapati sa higad apang nagapalangluspad sa kagutom kag kaimulon.
Kabay pa nga indi ninyo pagpatam-an sang ligis ang mga tawo paagi sa mahal nga presyo. Ipatuman ang mga polisa nga patas sa tanan, polisa nga makabatak sa ila nagasarurot nga kahimtangan.
Buligan ang mga pumuluyo paagi sa pagtan-ay sang dugang nga oportunidad kag panubuan ang buhis sa real property tax agud mahagan-hagan ang epekto sini nga ila ginaabaga. (bertladera@gmail.com/PN)
