GINAPALAB-OT naton ang aton kabalaka kag pangamuyo sa aton mga kautoran dira sa Cebu, labi na gid sa Bogo nga component city sang Cebu Province kon diin nasentro ang igu sang magnitude 6.9 nga linog sadtong Setyembre 30.
Nabatyagan ining linog sa kalapit nga mga lugar. Kag bisan diri sa Iloilo sa Intensity 5, nga ang kahalitan diri ginapa-tsek pa sang mga otoridad sa karon.
Masakit matuod ang inyo nadangatan nga napatyan sang mga 72 ka mga tawo kag nasaktan ang malapit sa 400 pa, pati na ang kahalitan nga naagom sang inyo kasapatan kag pangabuhian.
Naguba man ang madamo nga mga puluy-an, mga eskwelahan, heritage churches, business buildings, mga taytay, mga dalanon, kag iban pa nga mga infrastruktura.
Gapasalamat kita ugaling sa Diyos sa madasig nga pag-alabot sang mga bulig sa inyo sa pagpanguna sang gobyerno, nga galakip sang PhP5 ka Milyon nga donasyon ni 2022 Miss Universe PH Celeste Cortesi in partnership sa Angat Buhay Foundation ni anay VP Leni Robredo.
***
Ang komtrobersya sa flood control project anomaly nagbukas pa gid sang aton mga mata sa nahimo, kag mahimo pa, nga korapsyon sang public officials, katulad sang DPWH officials kag elective officials nga kahimbon ang private contractors.
Ang mga imbestigasyon, nga ginapangunahan sang Independent Committee on Infrastructure (ICI), sa karon nagatudlo sa madamo nga kaso sang papangawat sa kaban sang banwa.
Lakip sa sining mga akusasyon ang kickbacks, ghost projects, illegal campaign donations, kag SOP “commission” nga 30% (sa proponent) kag dugang pa nga porsyento para sa mga kahimbon, nga napasaka na sa Ombudsman.
Ang problema na lang kon paano mapadutlan sang kaso ang mga suspetsado sa pag-abot sa Sandiganbayan.
Ang problema pa gid kay pulos batid ining mga suspetsado sa pagbinutig kag magpalusot agud mabalewala ang ila kasal-anan tungod sang ila kwarta kag poder. Ti, ano ayhan ang maayo ta nga mahimo?
Makabulig seguro ang Balaan nga Kasulatan (Bibliya) nga naga-requirer sa idalom sang Mosaic Law sa Old kag New Testament nga kinahanglan ang duha ukon tatlo ka testigo agud mahibal-an gid ang kamatuoran sa mga natabo.
Sunu sa Deuteronomy 19:15: “A lone witness is not sufficient to establish any wrongdoing or sin against a man… A matter must be established by the testimony of two or three witnesses.” Ukon, logically, bisan isa na lang ka testigo nga masaligan gid, nga mahangpan naton sa penalidad nga ginapataw sini.
Note nga ining Mosaic Law may ginapatuman nga maximum penalty nga Kamatayon (Death) batok sa Perjury ukon False Testimony, nga seryoso nga kasal-anan sa idalom sining Mosaic Law.
Tungod sini, masaligan ang testigo diri agud magsugid sing matuod nga makapadulot sang kaso bisan sa kakulangan sang iban pa nga testigo kag ebidensya.
It appears nga ang ining Mosaic Law isa ka “conscience law” nga nagahatag sing daku nga importansya sa panestigo nga indi makabutig – sa konsyensya sang testigo kag sa kahadlok sa silot nga Kamatayon kon magbutig siya.
Ini nga klase sang panestigo sa idalom sang Mosaic Law, may kasubong (similar) nga epekto sa idalom sang karon nga Whistleblower Law, nga ginapatuman sa US, sa South Korea, sa iban pa nga pungsod kag diri man sa aton pungsod, kon diin ang testigo ginatagaan sini sang kaisog agud magsugid sang matuod.
Ang whistleblower witnessing isa ka panestigo sang “insider witness” nga may tuman nga ihibalo sang nagakatabo dira mismo sa iya upisina ukon organisasyon, pribado man ukon sa gobyerno.
Sa idalom sa sining Whistleblower Law, protektado ang testigo (kag iya pamilya) sa pagduso sang tulak sang iya konsyensya nga indi na niya masarangan hipsan pa agud isugid ang kamatuoran nga may kaisog kag wala sing hadlukan.
Ang katulad sining kasuguan amo ang RA Act No.6981, “An Act Providing For A Witness Protection, Security And Benefit Program And For Other Purposes” nga napasar sang aton Kongreso sadtong Abril 24, 1991.
Ginakilala ining Whistleblower Law nga “the best line of defense against corruption and wrongdoings,” sang mga toso nga mga opisyales sa gobyerno nga sa ila pensar malutsan nila ang kasuguan “with impunity”, ukon sing wala penalidad.
Labi pa kay ang maximum penalty sa Perjury, sunu sa Respicio & Co. Law Firm, tubtub lang sa duha (2) ka tuig kag apat (4) ka bulan sa idalom sang Article 183 sangRevised Penal Code, nga daku nga tentasyon sa may huyog mang-korap.
Sa matandaan pa sang publiko, napadutlan sang kaso si Janet Napoles, nga middleman sa minilyon ka pesos nga korapsyon sa Pork Barrel Scam, tungod sa whistleblowing ni Benhur Luy nga iya salaligan. Na-sentensyahan gid si Napoles, sa kabug-usan, sang 100 ka tuig nga pagka-priso.
Napasakaan man, tungod sini, sang kaso ang duha ka senador kag isa ka bise gobernador. Although mamag-an lang ang ila penalidad.
Tungod sini, gapati kita nga may malaskaran gid nga opisyales sa gobyerno upod sang private contractors sa ining mga imbestigasyon kag mapanabat sang ila pagpangawat sa kaban sang banwa.
Nga daan may mga nag-apply na bilang testigo sa idalom sining RA 6981./PN
