MADAMO nga pumuluyo ang naapektuhan sa ila palangabuhian kag pagginawi ang nagreklamo sa epekto nga gintuga sang signal jamming sadtong Sabado kag Domingo nga kahiwatan sang Iloilo Dinagyang Festival 2023.
Matuod nga indi na kita bag-o sa sini nga padihot nga ang katuyuan amo nga mapabilin nga hilway sa katalagman ang mga tumalambong, bisita, kag pumuluyo sang syudad sang Iloilo.
Sa pagkamatuod, madamo na sang higayon nga gingamit ang signal jamming bilang pangtapna sa posible nga pagtuga sang kalakasan ukon pagpanabotahe sa mga pagtililipon sang madamo nga tawo sa isa ka hitabu, okasyon ukon selebrasyon.
Indi malipod nga makapila ka beses na nga ginpatuman ang signal jamming sa syudad sang Iloilo. Natabu ini sadtong Enero 21 kag 22, 2017 kag ginhingyo ini para sa malinong kag matawhay nga selebrasyon sang Dinagyang Festival. Umpisa diri, nangin kinaandan na tungod sadtong Enero 27 kag 28, 2018 liwat ini nga ginpatuman kag lakip sadtong Enero 26 kag 27, 2019.
Sadtong panahon, mainit ang sitwasyon bangud sa mga hitabu sa pla ka bahin sang pungsod kag ini nga tikang ang ginhimo agud nga mahatagan sang seguridad ang mga bisita gikan sa luwas sang pungsod, mga opisyales sang gobyerno nasyual kag lakip man diri sa mga opisyales kag pumuluyo sang syudad.
Ginhangop sang pumuluyo ang katuyuan bangud sa pagpati nga mapahilayo sa katalagman ang tanan nga pumuluyo. Nangin kinaanda kag gin-agwanta sang tanan tubtub nga matapos ang gintalana nga oras kag liwat nga makabalik ang signal sa cellphone.
Humalin sang 2017 tubtub 2019, gin-aku sang kapulisan nga wala sang pamahog para sa seguridad. Ginahimo lamang ini bangud naandan na kag agud mabuligan ang kapulisan sa pagtapna sa kriminalidad.
Kon may hurong nga ang tuyo manabotahe, indi na niya paghimuon sa adlaw nga preparado ang kapulisan kag wala sang signal ang cellphone, pwede niya ini himuon isa ukon pila ka adlaw antes ang highlight agud nga indi madayon ang okasyon.
May intelligence community kita nga magatungkad kon bala may magatuyo nga magsabotahe sa kahiwatan. Apang, sa makapila na ka tuig wala sang pamatuod kag klaro nga pamahog sa seguridad sa kahiwatan sang Dinagyang.
Naglipas ang panahon, naglabay ang pandemya, kag liwat nga nagpanumbalik kita sa sini nga tuig 2023 sa pagsaulog sang Dinagyang nga aktwal nagapakigbahin sa dalan.
Liwat nga ginpatuman ang signal jamming, apang madamo ang nagreklamo tungod sa pasalig nga ‘modified’ ini ukon yara lang sa palibot sang lugar kon diin ang performance area. Nadulaan sang signal ang Guimaras kag mga katupad nga kabanwahanan. Nakibot ang tanan kon ngaa natabu ini kag ini ini kinaandan.
Tandaan naton nga bangud sa pandemya, nagtuhaw ang palangabuhian nga nagsandig sa online transactions. Sadto wala pa sang rider nga naga-deliver sang pagkaon kag serbisyo, subong madamo ang nagasandig sa sini nga sahi sang palangabuhian. Ini ang kinatuhay sang karon kag sadto.
Sa nasiling ko na, wala man sang maathag nga balasehan tuhoy sa pasuni nga pamahog sa seguridad, naandan gid lamang ini kag agud mangin kombenyente sa kapulisan.
Sadtong panahon nga wala pa masyado nagsandig sa teknolohiya ang kapulisan, indi pa kaangay sini ang pag-usar sang cellphone, mas hangkilan ang mga operatiba sadto bangud kahibalo sila mag-antisipar sa posible nga matabu. Ginabantayan nila gikan sa pihak nga isla, sa pantalan, kon nagatabok na ang mga hurong kag ginasikpaw pag-abot diri sa syudad sang Iloilo. Kahibalo ang mga pulis sadto maghimos sang mga sagbot nga magalapta sa dalan sa tion sang selebrasyon. Natapna ang mga isnatser kag kawatan.
Ang una nga mobile network shutdown sa Pilipinas natabu sadtong Papal visit sang 2015. Sugod sadto, nangin masami na ang pag-usar sang sini nga go-to security mechanism para sa dalagku nga pagtililipon para sa seguridad sang pumuluyo.
Sa nasiling na, madamo sang festival ang gin-usaran sang signal jamming kaangay sang Sinulog 2017, Dinagyang 2017, Hermosa 2016, MassKara 2017, Feast of the Black Nazarene 2017, kag iban pa nga hitabu lakip ang swimsuit portion sang Miss Universe 2017, kag Palarong Pambansa 2017.
Suno sa Foundation for Media Alternatives (FMA) nga kulang ang ebidensya nga makapamatuod nga ang mobile network shutdown naga-kontribwer sa seguridad. Ang matuod, madamo sang mas dalagku pa nga hitabu kaangay sang ASEAN ang ginhiwat nga luwas nga wala man sang gin-shut down nga cell sites kag nagapakita nga kapable man ang kapulisan kag mga otoridad sa pagpabilin sang seguridad nga wala nagakapyot sa internet ukon mobile network shutdown.
Ginahuksan sang signal jamming ang pumuluyo sa ila pamaagi sa pagpakig-angot, nagasablag sa ila pagpanawag sang serbisyo sa tion sang emerhensya, pagtawag sa mga otoridad kag kada isa. Paralisado ang ila negosyo kag mas nabutang sila sa peligro.
Nahangpan naton ang maayo nga katuyuan, apang mas may maayo pa nga pamaagi nga indi magsuprer ang kadamuan.
Lantawa, sa pihak nga pukatod may nagasinadya, samtang sa pihak nga bahin may nagakasubo.
Tion na nga bag-uhon ang sistema. Nagabag-o ang panahon, may ebolusyon, gani dapat bukas man ang aton paminsaron sa paghakus sa sini nga mga pagbag-o.
Maagom naton ang seguridad nga wala sang may mahul-an, may maapektuhan kag magutman.
Dapat na nga ipaiway ang signal jamming sa Iloilo Dinagyang 2024. (bertladera@gmail.com/PN)
