DAKU gid nga halit ang natuga sa kalibutan sang COVID-19, pati na sang mga variant sini. Una ini na-diskubrihan sadtong Disyembre 2019 sa Wuhan, China. Gindeklarar ang outbreak sini sang World Health Organization sa pagsulod mismo sang tuig 2020.
Kag ginpatuman na ang mga travel restriction, mga lockdown. Ginpatuman man ang mga bagay nga mga health measures.
Nagsara ang madamo nga establiciemto kag mga eskwelahan, pati ang mga territorial borders. Ginpasarhan man ang pila ka barangay diri sa aton pungsod nga na-suspetsahan nga may COVID-19 scare.
Ginpatuman ang isolation sang mga may masakit sang COVID-19. Sa ospital, bisan ang myembro sang panimalay indi makaduaw sa sa ila pasyente nga daw isa ka aruon.
Ginapaamlig ang publiko sa close contact bisan sa sulod sang panimalay, kag ang matugutan makagwa sa publiko, katulad sang mga mapasugtan nga mga empleyado, gina-requirer sa paggamit sang face mask. Ginapa-practice man sang personal hygiene ang tanan, kag ang pagpatuman sang iban pa nga health measures.
Samtang nagpatuman man sang ayuda ang gobyerno sa mga nalisdan nga mga pumuluyo.
Nahingagaw ang pangbakuna kontra COVID-19 sugod sadtong Disyembre 2020 nga amat-amat naman nagpatahaw sang pagpanghalit sini sa ikaayong lawas sang publiko. Amat-amat man bangon sang mga ekonomiya.
Samtang, gin-atake naman sang Russia ang kasilingan sini nga Ukraine sang Pebrero 24, 2022 kay kuno threat ini sa ila seguridad. Nga indi naman mapatihan! Paano abe mahalin ina sa Ukraine batok sa isa ka nuclear-powered nga Russia samtang halos madepensahan gani sini ang kaugalingon?
Kag nagluntad ang dugang nga “devastation” sang ekonomiya tungod nagpiut ang importasyon sang fossil fuel sang madamo nga mga pungsod lakip ang Filipinas. Mayor ini nga kinahanglanon sang mga pungsod sa transportasyon, mga power plant nga naga-generate sang elektrisidad nga fossil fuel ang gatong, kag kon ano pa nga makapahulag sang mga makinarya sang mga industriya.
Labi na gid kay nagbayluhanay na sing sanction ang Russia kag ang Estados Unidos kag mga kaalyado sini, nga apin sa Ukraine, agud ipiton ang ekonomiya sang isa kag isa.
***
Kag tungod indi man lubos makabulig ang gobyerno, kon ano na lang ang nadumduman sang mga tawo diri sa Filipinas nga himuon agud maibsan ang kapuraot sang pangabuhi.
Katulad sang pagtanom sang mga ulutanon sa mga libre nga lugar sa ila palibut nga indi na kinahanglan baklon ang tanan nga ini para sa ila linuto. Pati na ang pagbakal sang mga mas barato nga substitute products. Lakip man ang paglakot sang mas barato nga bugas mais sa tinig-ang nga bugas humay.
***
Parti naman sa mga health conscious, may panugyan nga pagkaon ang Food and Nurition Research Inatitute (FNRI) sang Dept. of Sicence and Technology (DOST) agud makakinot sa galastuhon nga makabulig pa sa ikaayong lawas katulad sang pagpataas sang intake sang dietary fiber.
Isa sa panugyan sini ang pagpanubo sang calorie intake halin sa karne (meat), nga ang sobra nga pagkaon sini pwede bangdan sang diabetes, cardiovascular disease, cancer kag bisan sang sobra nga katambok (obesity).
Ginapanugyan sini ang pagkaon sang sausage (chorizo ukon kasubong nga meat product), nga galakip sang dietay fiber sa meat preparation, tungod popular nga kalan-on ang sausage sa pamahaw ukon snack ang sausage nga himo sa giniling nga karne. Indi lang sang mga adults kundi sang mga kabataan nga pwede mapalaman sa sandwich.
Ang tinaga nga “meat”, sa masami, nagatumod sa unod (flesh) kag iban pa nga parti sang sapat, katulad sang mammals kag birds, nga ginaluto sang tawo agud kan-on. Nagalakip ini sang iban nga edible tissues, katulad sang organs (liver, kidney, brain kag tinae (intestines).
Sa nasiling na naton sa ibabaw, ang sobra nga pagkaon sang karne indi makapaayo sa ikaayong lawas kay mabangdan ini sang madamo nga balatian nga lakip diri ang nasambit na naton sa ibabaw.
Gani, sa mahuyog sang sausage, ginapanugyan sang FNRI ang paglakip sa preparation sang sausage ang dietary fiber, nga plant-based, ukon kuha sa grains, vegetables, kag prutas. Makapanubo ini sang calorie content sang sausage preparation. Luas sina, syempre makakinot ka pa sa napanubo nga presyo sini.
Kon wala kita magsala, pwede ini mabakal ining enriched preparation – meat kag dietary fiber – sa mga groceries kag supermarkets./PN
