ISA KA daku nga lahog sang kapalaran ang naaguman sang Marcos administration sa sutil nga panahon nga naghublas sa kagarukan nga ginahimo sang mga matakab sa kaban sang pungsod.
Ginpabugal ni Presidente Ferdinand Marcos sa iya ika-apat nga State of the Nation Address (SONA) sadtong Hulyo sini nga tuig ang implementasyon sang masobra 5,500 ka flood control projects.
Gin-anunsyo man sini ang mga plano sang kapin 10 ka large-scale projects nga nagabalor sang masobra ₱500 billion (US$10.15 billion) para sa masunod nga 13 ka tuig.
Pagkalipas sang pila ka inadlaw, nagbubo ang ulan, nagluntad ang malapnagon nga pagbaha kag ginpangita sang mga pumuluyo ang iya ginpabugal nga mga flood control projects.
Sa sagunson nga panawagan sang mga pumuluyo, sa wala untat nga pagpanukot kon diin na ang ginapabugal nga mga proyekto, kag ang padayon nga pagpangusisa kon diin gintukod ang mga proyekto, naling-an sa gahod sang mga pumuluyo ang administrasyon kag gintungkad ang sitwasyon.
Nakita nga nahuman sa papel ang proyekto apang wala sang aktwal nga proyekto nga nagatindog kag nagasagang sa baha.
Sining bulan sang Agosto, ginbuyagyag ni PBBM nga 20 posyento sang flood control projects nga nagabalor sang 100 billion pesos nagkadto sa 15 lamang ka mga kontraktor.
Ginhingadlan ang mga kontraktor, gintultol ang ila ginahukmungan, ginbuyagyag ang ila manggad kag proyedad. Ginhublasan sila sa publiko kag nakita ang ila gina-angkon nga manggad, ang ila buhaha nga panggawi, kag ang milyunes ka pesos nga ginasugal sa casino.
Kaangay sang mitsa nga nagdabdab. Madamo ang naiwagan sang kasanag, madamo man ang nag-alipasa tungod sa init sang kalayo, kag may mga napaso kag nagtiyabaw.
Nagtuhaw ang mga impormasyon, apang mas madamo pa ang dapat tukibon. Madamo pa sang mga pamangkot nga wala nasabat kag nagakinahanglan sang kaathagan.
Apang sa subong pa lang may nagalabugay na agud nga indi sila masentruhan kag ila ginaganoy ang atensyon sang tawo sa iban nga pulitiko ukon trabahante sa gobyerno agud didto sa ila ang pagturasou kag sila ang pasabton sa sining binilyon ka pesos nga ginpanghugakom.
Mansig pasahay na sang bola. Mansig lamhitanay na sang higko. Mansig gub-anay na sang ngalan agud nga makasalbar sa sini nga kontrobersya.
Apang, ang sentro sang palamangkutanon subong yara sa mga kontraktor kag mga tinawo sang DPWH nga naghimbunanay kag nagbenepisyo sa mga kontrata.
Kon usuyon, ang pinakamayor nga ugat yara sa pagdihon sang pondo, ang pag-alokar sang pondo, kag ang pag-aprubar sang pondo. Ang mga tawo nga nangin kabahin sa pagpreparar sang national expenditure program gikan sa kongreso ang dapat pamangkuton kon paano nila ginlabugay ang pondo.
Kon may nagpadihot, ayhan nahimo niya ini nga wala sang pahanugot gikan sa mas may poder sa iya?
Indi mahinago nga ang chairman sang Committee on Appropriations ang dapat manabat kag magpaathag, apang dapat may paathag man ang Speaker of the House of Representatives tungod sa idalom niya ang tanan nga nagakatabu. May katungdanan siya sa tanan nga nagakatabu. May salabton siya sa tanan nga ginahimo sang mga kongresman nga yara sa idalom sang iya pagdumala.
Kapaslawan sa iya liderato kon may nagakatabu nga wala siya sang ihibalo.
Indi na kita kinahanglan nga magpaanggid sa iban nga pungsod kon ano ang angay nga buhaton sa sining tuman ka garapal nga kurapsyon.
Ginapanilagan naton kon ano ang angay nga buhaton sang presidente kag sang iya gabinete tungod daku nga kahuy-anan ini para sa mga Filipino.
Masakit man nga may kalamidad, tungod madamo sang ginatuga nga kahul-anan sa kabuhi kag propyedad, apang kinahanglan ini agud nga mahublasan ang tanan nga katontuhan nga ginahimo sang mga sakon, sang mga dalok, sang mga wala patug-siling nga mga pulitiko nga ang ila ginapasulabi amo ang ila kaugalingon nga interes.
Kon pamatian naton ang mga pilosopo, kinahanglan ang delubyo agud nga may mga pagbag-o nga matabu. Ginahapay sang mamadlos nga hangin ang aton pagkabutang agud nga mapilitan kita nga islan ini sang bag-o kag mas mapag-on.
Indi na naton kinahanglan kuntani nga may kalamidad agud nga mahublasan ang tinunto nga buhat. Kuntani nag-obra kita sing husto agud nga wala sang uyang sa pondo sang gobyerno.
Sa natabu, malikawan kag malutsan naton ang paghukom sang pumuluyo sa panahon sang eleksyon apang ang duna nga paghukom makapahublas sa aton intenyson kag aktwasyon.
Ginhukman sang baha ang mga takaban nga nagresulta sa pagbalahuba sang mga proyekto nga tapok ukon dali maguba kag proyekto nga sa papel lang makita pero wala sang may nagatindog sa duta.
Salamat sa paghukom sang baha nga nakapamuklat sa mata kag nagduso sa balatyagon sang pumuluyo nga magtindog kag magtingob sa pagpapas sang kurapsyon. (bertladera@gmail.com/PN)
