ANG korapsyon (corruption) sa Filipinas isa sa mayor nga sablag (impediments) sa handom naton agud ma-improbar ang kalidad sang aton pangabuhi samtang gahikahos (developing) gihapon kita nga pungsod.
Ang malain pa kay sa isyu sang korapsyon, sunu sa Tranparency International’s Corruption Perception Index (CPI) sadtong 2022, naka-score lang kita sang 33 out of 100 sa transparency perception, nga naga-indicar sang significante nga korapsyon sa gobyerno (public sector).
Na-highlight pa gani ini sining ulihi lang sang mga alegasyon sang korapsyon sa pagpatukod sang palpak nga mga flood control project nga gina-expect tani nga nagpahagan-hagan, apang wala, sang lapnagon nga baha nga dala sang Bagyo Crising kag sang na-enhance sini nga Hangin Habagat, nga nag-igu gid sa sa kabug-usan sang pungsod. Naglala gani! Bisan sa ordinaryo lang nga thunder storm gani, gabinaha dayon!
Ginkaakig ini ni Presidente Marcos Jr., kag sadtong SONA niya mismo sang Hulyo 28, ginmando sini nga ma-imbestigaran ining mga proyekto, labi na gid ang 15 ka dalagku nga mga contracting companies nga may kontrata sa madamo nga public works projects sa pungsod.
In fact, ginpahayag ni Senador Ping Lacson nga may mga 67 ka kongresista ang na-involve sa pagpangontrata sining mga proyekto, nga ayhan nasakop man sang ginapa-imbestigar sang Presidente.
Aba, kag luyag man mag-imbestigar ang pila ka kongresista batok sa ila mga kabaro nga nalakip sa mga akusasyon ni Lacson kag sang Presidente!
Assuming nga wala ini sila nalakip sa akusasyon, delicadeza requires nga indi sila dapat mag-entra kay nalamita diri ang Kamara sa kabug-usan, kag, who knows, basi na-involve man sila, ugaling kay wala pa sila mabisto.
Ang dapat magpa-imbestigar sa sining mga alegasyon sang korapsyon nga gaangot sang mga kongresista sa ginakwestyon nga mga flood control project amo ang Presidente mismo.
Una, kay gindeklarar mismo ni Presidente sa iya 2025 SONA nga prioridad gid ining problema sa pagbinaha nga ang kabangdanan ginatudlo sa palpak nga flood control projects.
Ikaduha, tungod yara sa Executive Power sang Presidente ang mas masaligan nga poder sa pagpatuman sang imbestigasyon sa kamalamalahan sang mga ahensya sang gobyerno, nga galakip sang mga myembro sang Kongreso, paagi mayormante sa NBI, sa Ombudsman, kag sa COA.
Kag ano ining mga corrupt practices nga dapat ipa-imbestigar sang Presidente kon diin na-involve ang mga kongresista sa pagpang-remedyo halin sa sining mga government-funded projects?
Sunu sa aton research, nga sa kabug-usan nasakop sang AI report, amo ining mga pangurakot ang posible napartisipahan sining na-involve nga mga konresista:
Bribery and Kickbacks halin sa contractor baylo sa project approvals ukon favorable nga kondisyones (terms), ukon ang paghatag sang kickback agud matigayon ang kontrata ukon agud malikawan ang mga penalidad.
Bid Rigging, agud diktahan ang balor sang proyekto ukon ma-manipular ang Bidding kag maseguro ang pagdaug sang luyag nila nga contractor. No doubt, naga-limite ini nga gawi sang kumpetisyon kag gapataas sang balor sang proyekto.
Fraudulent Billing, ukon ang pagpataas sang panukot sa billing invoice ukon pag-sumitir sang work bill sa trabaho nga wala man napatuman, lakip ang pag-charge sa materyal nga wala naman magamit ukon serbisyo nga wala naman gintrabahuan.
Conflict of Interest, kon diin may interes pinansyal ang opisyal sang gobyerno nga naga-award sang kontrata nga garesulta sa biased decision-making.
Misuse of Funds, kon diin ang pondo para sa proyekto gamiton sa personal nga gamit ukon mismanaged nga makapahinay sang pagpatapos sang proyekto ukon magresulta pa gani sa kapaslawan nga matapos ang proyekto.
Quality Compromise. Diri, ang contractor, agud maka-menos gasto, nagagamit sang substandard materials ukon kabudlay (labor), nga makabutang sa peligro kag gapalip-ut sang kabuhi sang proyekto.
Lack of Transparency, nga bunga sang insufficient oversight ukon reporting nga makaresulta sa kakulangan sang impormasyon, nga garesulta sa inadequate disclosure of contracts and expenditures. nga nagaresulta man sa waste of public resources nga nagapahuyang sang pagsalig (trust) sang mga pumuluyo sa gobyerno.
Agud malikawan ang mga ini nga corrupt practices, undoubtedly, kinahanglan gid ang “robust oversight, transparency, and accountability measures.”
By the way, pwede man maka-entra sa imbestigasyon ang independent bodies, katulad sang Crimes and Corruption Watch International nga sang sini lang nag-file sa Ombudsman sang corruption cases batok sa mga opisyales sang DPWH-6./PN
