ANG bag-o nga classification sang Department of Health sang COVID-19 cases amo ang Suspect, Probable, kag Confirmed.
Ang gapakita sintoma apang wala pa ma-testing ginatawag nga Suspect; Probable, ang nagahulat resulta sang testing; kag Confirmed, ang na-test positive.
Sunu sa DILG Memorandum Circular No. 2020-063 ang tanan nga bangkay sang Suspect, Probable kag Confirmed dapat lang ipa-cremate, ukon sunugon, bag-o maglapaw ang 12 oras sang pagkamatay, luas lang sa mga Muslim – pati na seguro ang iban nga tumuluo – nga wala nagapati sa cremation.
Ginkwestyon ini sang pila ka pamilya. Una na dira ang pamilya sang isa ka 9 anyos nga bata nga babaye nga biktima sang vehicular accident nga gindala kag napatay sa West Visayas Medical Center sa Mandurriao, Iloilo City.
Gin-testing ang iya bangkay, apang sang wala pa maggwa ang resulta lapaw sa 12 ka oras ginpa-cremate ini dayon sang WVMC.
Nagpa-angan-angan ang iloy kay luyag gid nila ihamyang anay ang bangkay sang iya anak sa ila puluy-an kon wala man lang ini sing COVID-19, apang wala gid mapunggan ang WVMC. Gin-aku naman sang gobyerno ang pagpa-cremate sang bangkay.
Nagreklamo na sing tuod-tuod ang iloy sang maggwa ang resulta nga wala gali sing COVID-19 ang iya anak. Bati naton nagpasaka gani sing kaso ang pamilya batok sa WVMC.
Angot diri, nagpagwa man sang ulihi sing pagpaathag ang DOH. Siling sini nga gina-“encourage” sini ang cremation, apang ginatugot man kuno sini ang “quick burial” sang mga may kaso sang COVID-19.
Tungod ina seguro sa paathag sang DOH nga ang isa ka senior citizen nga napatay man sa COVID-19 sa WVMC nag-amat-amat na baho ang bangkay sa morgue sa paghulat sa desisyon sang pamilya kon anhon ang ining bangkay. Nagpalya kuno ang freezing unit sang morgue, kon ngaa natabo ato.
Maathag nga daku nga problema ang makuri nga pagpagwa sang testing result nga ginatudlo naman sang mga testing health worker sa kadamuon sang gina-testing nila. Tubtub subong indi pa mapaseguro sang DOH nga indi na matabo ining madugay nga pagpagwa sang testing result.
***
Indi naton maintiendihan ining mga hitabo sang pagsalingasag kon ano ang himuon sa bangkay sang isa ka may kaso sang COVID-19.
Well, medyo okey na atong ginhimo sang WVMC nga hulaton ang desisyon sang pamilya samtang ginapabilin anay sa morgue ang bangkay sang tigulang, luas lang sa problema nga nanimahu na ang bangkay.
Of course, dapat man may limite ang nagakaigu nga paghulat sang pamilya. Otherwise, mapilitan man ang mga otoridad nga ipa-cremate ini legally.
Ang indi gid naton mahangpan amo ang natabo sa bangkay sang 9 anyos nga bata nga ginpa-cremate samtang wala pa maggwa ang testing result. Dapat mapaathag ini sing maayo sang WVMC.
***
Samtang, wala man kita sing nahibal-an sa DOH kon paano ang pagpalubong sang mga bangkay nga may kaso sang COVID-19. Nagtilaw kita research sa internet pero wala gid kita sing natultulan sang kasubong nga impormasyon halin sa DOH.
Tungod sini, makabulig man seguro sa ihibalo sang pila naton ka kauturan ang ginapatuman sang New South Wales, Australia Ministry of Health sa pagpalubong sang mga bangkay nga may COVID-19.
Medyo may mga technical terms ini, gani ginpakamaayo naton nga ipahayag ini sa orihinal nga texto sa Iningles, nga amo ang masunod, nga maintiendihan naman seguro sang aton bumalasa:
1. Contact and droplet precautions should be used when handling deceased bodies confirmed or suspected to have COVID-19.
2. When handling deceased bodies wear appropriate PPE at all times without contaminating environmental surfaces.
3. For transport and storage the body must be placed and secured in a bag or wrapping in a manner that prevents leakage; double bagging may be required to achieve this.
4. The body bag should be labelled “COVID-19 – Handle with care”.
5. Avoid unnecessary manipulation of the body that may expel air or fluid from the lungs.
6. Embalming of a body confirmed or suspected to have COVID-19 is not recommended.
7. Family viewing of the deceased may occur; however, family members should avoid any contact with the body, if contact occurs advice to perform hand hygiene.
8. Maintain the recommended social distance from families and friends of the deceased./PN
