SA TUNGA sang nagpangakig kag nagsubahar, ang epekto sang inflation indi masapar.
Nagtuga sang kontrobersya ang pahayag sang Philippine Statistics Authority 6 tuhoy sa pagsaka sang inflation rate sa bulan sang Hulyo nga direkta nga apektado sang pagsaka sang real property tax sang syudad sang Iloilo.
Maathag sa live streaming sa ginhiwat nga press conference ang pahayag sang PSA-6 apang nabasulan pa ang pila ka katapo sang media nga sayop ang paghangop sa iya pahayag.
Ginligwat ang PSA-6 ang pahayag matapos nga nag-alburuto ang alkalde sang syudad sang Iloilo kag ginsupak ang pahayag sa pagpabutyag nga wala sang epekto ang real property tax sa mataas nga inflation rate sa syudad.
Natabu na ang natabu. May nagpaathag, may naakig, may naningkoy, kag may nangin tapalan.
Isa lang ang sigurado, may mga tawo nga ang ila integridad mabuhinan, ang ila tinaga pagadudahan, kag ang ila pagpanghimanwa maapektuhan.
Ginhatagan ninyo sang rason nga madudla sa inyo ang mga katapo sang media, nga indi na magsalig sa inyo pahayag tungod nagawalog kon mapikuta.
Paano ninyo mapaathag ang mga bagay nga dapat mahangpan sang pumuluyo gikan sa inyo talatapan kon sa isa ka singki nga reaksyon tungod nga wala nagakomporme sa inyo dayon ninyo tay-og, ano ang lauman sa inyo sang pumuluyo?
Ang papel sang media amo nga mangin palaagyan kon paano mapaathag sa pumuluyo ang inflation, kon ano ang mga bagay nga nagaapekto diri, kon ang pagsaka sang real property tax may epekto, kag iban pa nga mga bagay nga makabulig sa paghangop sang pumuluyo.
Imbis nga magpamulugso, mangin masingki, ukon magpabugal sang natapos nga kurso, mas maapresyar sang tawo ang klaro kag kalmante nga pagpaathag.
Ang mga edukado nga tawo makapaathag nga may tatlo ka mayor nga sahi sang inflation. May yara sang demand-pull inflation nga nagaluntad kon ang suplay sang produkto kabus sa demand sang mga manugbakal, nagaresulta ini sa pagsaka sang presyo sang produkto. Samtang, ang cost-push inflation nagaluntad kon ang kagastuhanan sa produksyon para sa negosyo nagasaka, ginapasakaan man ang presyo agud nga makaginansya. Tuga ini sang mahal nga raw materials, sweldo kag presyo sang gatong ukon sang kuryente. Ang ikatatlo amo ang built-in inflation ukon may angot sa ginalauman nga inflation sa palaabuton. Kon gina-antisipar sang pumuluyo nga padayon ang pagsaka sang presyo, maga-demand sila sang dugang nga sweldo, tungod sina, ang mga negosyo magapasaka sang presyo, kag ini mangin cycle na nga kon kaisa ginatawag nga price-wage spiral.
Kon magsaka ang inflation, ginalantaw sang yara sa sektor sang real estate nga mayo ini para sa ila tungod nagasaka ang balor sang ila propyedad. Bentaha para sa mga nagapanag-iya sang propyedad.
Disbentaha naman sa nagapanugod nga negosyo, sa luyag magsulod sa syudad, bangud abagahon nila ang kamahal sang presyo. Apang, kon desidido sila, ang kabug-at sini ila ipasa sa mga konsumidor nga mangin tapalan sang sini nga inflation.
Sa nasiling na, may bentaha kag disbentaha ang inflation. Nagamahal ang balaklon, nagasaka ang balor sang property.
Gina-agwanta sang mga may ikasarang ang una nga hampak sang inflation, bisan ano ka bug-at, apang ila ini nga ginapalusot kag ginapatus-on sa mga pigado nga yara sa idalom sang halintang sang pangabuhi.
Ini ang rason kon ngaa malinong ang mga negosyante kag nagawawaw ang mga pumuluyo tungod ang mga pigado amo ang nagasalu sa epekto sang inflation.
Mahimo nga hampangan sang negosyante ang pagsaka sang inflation, madamo sila sang paagi agud nga indi maapektuhan, kag isa sa mga sigurado nga ila mangin tikang nga ipasa ang kabug-at samga pumuluyo, sa mga konsumidor, sa mga empleyado.
Sa tion nga nagsaka na ang presyo sang produkto kag serbisyo, daw kabudlay na manaog bisan pa nga nagnubo ang inflation. Naga-ungot ang presyo kag mas daku ang posibilidad sang pagsaka kaysa sa pagnubo.
Matuod nga damo ang kabangdanan sa pagsaka sang inflation, indi naton makontrol ang iban nga factor, apang may mahimo kita sa mga factor nga pwede naton makontrol. isa na diri ang pagpasaka sang real property tax, dapat amat-amat, indi gulpiyada ukon tingob tungod maathag nga may negatibo ini nga resulta para sa tanan.
Indi pagpaligban ang mga bagay nga indi makontrol. Diri kita sa mga bagay nga may mahimo kita. Ang punto sang pagpanghimanwa amo ang paghatag sang maayo nga serbisyo sa pumuluyo, indi para sa pila lang, sa mga negosyante, sa mga manggaran.
Ang pagdumala sa syudad dapat para sa benepisyo kag interes sang tanan. Dapat wala sang pinilian kag wala nagapagamit para sa interes sang pila lang.
Likawan ang magpamulugso kon ang ila punto wala sa imo nagsibu.
Ipangabuhi ang pagkahalangdon kon gina-interbyu, sabat lang sang klaro, indi pagtudluan ang media kon ano ila himuon, indi pag-akigan ang media bangud sa sahi sang ila pamangkot.
Aton ginapanugyan, indi kamo mag-usar sang sobra nga pwersa agud ang media pit-alan kag ang pumuluyo himuon nga tapalan. (bertladera@gmail.com/PN)
