NORMAL man lang sa mga botante, bisan gani sa America, ang magpasaring nga butigon ang pulitiko.
Ina tungod, sa masami, lain ang nagakatabo pagdaug na nila. Fuera los buenos, pero kon sadto paryente, pare ukon kumare ang pagkilala sa imo sa tion sang kampanya, sa pagpungko na nila sa pwesto ni nihoy kag nihay indi ka na nila bisan mabugno man lang.
Ang malain pa kay, halin mismo sa baba sang isa ka kongresista, nasiling pa sini nga: “Bay-i lang sila dira, tutal mabakal ta man liwat ang ila boto!” Wala huya matuod!
Pero may sabat dira ang pila ka botante. “Kon ginbaton namon ang imo kwarta ina tungod sa pagpati man nga matuman mo ang imo pangako, gali ginpalapaw mo lang kami. May adlaw ka man, kay sa sunod nga eleksyon kag liwat mo kami tanyagan sang kuno bulig mo nga kwarta, ang kontra mo na ang amon botohon.”
Nga ginhimo matuod sang madamo sang nagligad nga eleksyon! Ang isa sa pinaka-manggaran dira sa NCR ginlutos gani sing daku sang ordinaryo lang niya nga kasumpong. Kag ang madamo pa sa ila sa iban nga lugar sa pungsod, lakip na ang gapa-cute lang nga wala naman sing mahimo kon yara na sa poder.
***
Nonetheless, bisan sa sining klase sang panan-aw sa pulitiko, ang desperado nga botante, nga minilyon ini sila, magarisgo gihapon sa paghatag sang pagsalig sa pangako sang pulitiko, labi na gid kon may panagupnop man sila nga basi matuman ini sang pulitiko.
Katulad sa pangako sadto sang Marcos-Duterte tandem sadtong 2022 presidential election nga ipatuman nila ang PhP20 kada kilo nga bugas kon magdaug sila. Sadto, ang bili sang bugas galab-ot na sa PhP33 kada kilo.
Wala lang kita kaseguro kon bala ang PhP20 kada kilo nga bugas amo gid ang nagpadaug sa Marcos-Duterte tandem kag sang ila grupo.
Madamo man sa mga botante sadto nga luyag botohon ang mga kandidato nga gapasalig sang dugang nga sueldo kag ayuda sa ila pagpangabuhi, katulad sang duha (2) ka milyon nga mga mangunguma sa ila handom nga mapauswag man ang ila standard of living, lakip na ang nakapakita sing kaisug sa kawsa sang hustisya para sa mga pigos.
Gapati gani ang isa ka political analyst nga ang pagdaug sang Marcos-Duterte Unity Team natigayon lang paagi sa daku nga suporta sang mga kaugyon nila nga traditional families (dinastiya) gamit ang ila kwarta kag impluwensya.
***
Well, naghamdom gid man si PBBM nga ipatuman ang iya pangako nga PhP20 kada kilo nga bugas, tatlo ka tuig despues sang sining tuig lang, sang nakita niya ang sige pagtaas gihapon sang presyo sini.
Sa ina nga tion, ang bili sang bugas nakasaka na halin sa farmgate pakadto sa mga retail store sing 80% tubtub 190%, sunu sa Philippine Center for Investigative Journalism.
Ironically, bisan pa sa pagsaka sang produksyon sang humay (unmilled rice) sang 1.53% sa 20.06 metriko tonelada (MT) halin sa tuig 2022. Na-tsunami ini seguro sang mas mabaskug nga mga kabangdanan agud magtaas pa ang bili sang bugas, katulad sang pagtaas man sang mga agricultural inputs kag ang iligal nga pag-kontrol sang mga rice cartel sang suplay sang bugas.
Sang sining ulihi lang, ang presyo sang bugas sa merkado nagalab-ot na kada kilo sa PhP49 (regular milled) kag PhP54.68 (well-milled). Ang procurement cost sang bugas sang NFA naglapaw man sa PhP20 kada kilo, agud planuhan na sini nga ipasaka sa PhP38 kada kilo agud malagas ang bili sang bugas sa open market kag agud indi gid matam-an pa sing pamierde ang NFA.
Naghatag gani ini sing lubos nga pangduha-duha sa mga economic experts kon mapatuman pa ang PhP20 kada kilo nga bugas.
Sunu sa ila, indi “praktikal” gid man nga solusyon ang pagpanubo sang bili sang bugas sa PhP20 kada kilo sa kahimtangan karon sang aton Free Enterprise economy. Meaning, ma-expect gid man kita sang pagbag-o bag-o sang presyo sang bugas tungod man sa pagbag-o bag-o sang mga prevailing factors.
Luas lang seguro kon may ideya ang gobyerno kon paano mapatuman ining PhP20 per kilo sing masulhay gihapon, labi na gid sa mga mangunguma nga ang padayon nga pagnubo sang bili sang bugas makahalit pa gid sa pagbaligya nila sang humay.
Sin-o ayhan ang makapasalig sina? Si Speaker Martin Romualdez? Siling niya nga may mga insiyatibo kag mga kasuguan nga makapa-PERMANENTE pa gani sang bili sa bugas sa PhP20 kada kilo.
Para sa mga may low-income, syempre. Lakip diri segurado ang siyam (9) ka milyon nga yara sa poverty threshold kag minimum wage earners. That’s a tall order, Mr.speaker!
Tuod? Maayo kon matuod, Gasiling ugaling ang aton abyan nga si Pedro nga patup-a anay a! Bisan sa sulod lang sang anom ka bulan!
Samtang, may gina-proponer sanday Senador Panfilo Lacson kag Tito Sotto kon paano mabuligan ang pagpanubo sang bili sang bugas para sa publiko.
Ila suhestyon nga ibanan ang mga tikang (steps) nga nagakatabo sa pagpabili sang bugas halin sa farmgate tubtub sa retail stores kon diin daku ang kahilabtanan
sang mga rice traders.
Kon matigayon ini, makapanubo kuno ini sing natural sang bili sang bugas sa publiko tubtub sa 20%. Good luck sa ini nga hingyo ninyo nga basi mapatuman man!/PN
