INDI MAISIP ang tuman ka damo nga reklamo nga nabaton sang Commission on Elections gikan sa tanan nga palaagyan agud makapadangat sang reklamo apang indi gilayon nga maaktuhan bangud sa kakulang sang ebidensya nga may nagakatabu nga baklanay sang boto.
Kahibalo man kita tanan sang nagakahinabu. Indi man kita bulag nga indi makita ang sitwasyon sa palibot. Indi man kita bungol nga indi makabati sang mga reklamo gikan sa nakabaton nga kulang ang kantidad ukon wala gid sang may nabaton nga kwarta.
Matuod nga may nagalinapta nga post sa social media nga may sample ballot kag nagatapik ang kwarta, magkatuhay ang balor, kag kon kaisa magkatuhay man ang bersyon sang sample ballot.
Tanan nga ini aton makita kag indi lipod sa Comelec nga may mga reklamo tuhoy sa vote-buying apang wala sang may manindog para sa ila reklamo.
Dapat may matestigo, may manumpa sa alegasyon kag pamatuod sa larawan ukon bidyo. Kahialo man kita nga madamo ang kahibalo magretoke sang mga gina-posting sa social media agud nga ipagwa nga matuod ang indi matuod.
Luyag lang sang iban iban nga papatihon kita paagi sa larawan ukon bidyo bisan pa nga himo-himo lamang.
Ini ang rason kon ngaa tuman ka sibod ang Comelec kag nagakinahanglan sang may manindugan kag magapamatuod agud nga mahatagan nila sang angay nga akto ang ginpadangat sa ila nga reklamo.
Mabudlay nga mabiktima sang mga manugpatalang. May mga tawo nga akig isa ka kandidato ukon sa pihak nga grupo, maimprinta sila sang sample ballot nga nakasulat ang mga ngalan sang kasumpong nga grupo kag tapikan sang kwarta agud nga ipagwa nga nagapamakal sang boto ang ila kasumpong.
Ang matuod nga sila ang nagahimo sina. Tuyo lamang nila nga magsaylo ang pokus sang tawo sa ila kasumpong nga ila ginalaragway nga mahigko kag nagapamakal sang boto.
Nangin normal na ini nga istratehiya sa tagsa ka piniliay. Kada isa may ginahimo nga makapatalang sa kontra kag makaganyat sang dugang nga botante. Normal na para sa ila ang maghaboy sang lunang sa kasumpong kag higkuan ang ila ngalan.
Samtang may nagapanglista sa purok ukon sa sitio sang kada barangay, may badyet nga ginapain para sa nakalista. Ang nalakip sa listahan amo ina ang ila sigurado nga magasakdag sa ila kag amo man ang ginapainan sang pondo kag ila pagahatagan.
Ipokrito kita kon ipanginwala pa naton ang katuyuan sang listahanay. Tanan nga grupo may lista nga gina-uyatan. Gina-isip ang posible nga numero nga maaguman.
Ang pulitika matematika. Ang indi kahibalo magbasa sang numero, wala sang maaguman nga pwesto.
Tanan may listahan nga gina-uyatan kag may numero nga ginatamdan agud makalkulo ang suporta nga magapadaug sa ila.
Ang ini nga listahan amo man ang ginatamdan kon pila ang ila ipain nga kantidad. depende sa lugar, depende sa kadamuon, depende kon nagapakatig-a nga suporta sa ila, depende kon mahaylo pa nila nga mag-upod sa ila. Nagakambyo ang taripa depende sa sitwasyon.
Matuod nga may yara sang wala gid ikasarang sa paggasto kag nagasandig sa kabubut-on sang mga botante.
Apang, ang mga may ikasarang nagasandig sa mahatag nga suporta sang yara sa ila listahan.
Ang magtimbang nga grupo mansig kalaging sang ila listahan. Mansig tawag sa mga tawo nga nakalista kag hatag sang nakatoka para sa ila.
Makita mo na lang nga daw mga subay nga nagapadulong sa isa ka destinasyon. Makabati ka lang sang reklamo sang mga tawo nga wala nalakip ang ila ngalan sa listahan kag kon ngaa gamay ang ila nabaton kaysa sa kasumpong.
Mabudlay tapnaon ang vote-buying tungod ang akto sa pagduhulay ang aton pamatuod, kag dapat may manindog, may manumpa sa korte.
Kon lantawon, ang proseso sang vote-buying yara sa listahanay apang indi makabig nga pagbakal ang paglista sang ngalan.
Lauman naton ang kaangay nga sitwasyon sa masunod nga eleksyon. Madamo sang posting tuhoy sa vote-buying apang wala sang may manindog sa reklamo.
Gani, sa sini nga senaryo, wala sang pruweba nga may nagakatabu nga vote-buying.
Dapat naton hangpon ang ginasiling sang Comelec nga wala sang pamatuod nga may nagakatabu nga vote-buying bisan may nahibaluan ka pa tungod ang imo mga Nakita wala man nagareklamo kag indi man luyag nga masambod sa kaso.
Kon nabatian mo ang singgit sang iban nga kandidato, “Batuna ang kwarta, imo ina, indi na ila, iya na sang gobyerno, botoha ang naluyagan mo.” Pamatuod ini nga bisan sila kahibalo nga may nagalapta nga kwarta.
Bisan pa sina nga mga tinaga, kinahanglan nga may manindugan agud nga mapamatuad-an nga nagaluntad ang vote-buying.
Ang aton nakita kag nabatian nga vote-buying magapabilin na lang sa aton paminsaron kag balatyagon, indi makadangat sa korte, wala sang may mapenahan, tungod wala sang pruweba. (bertladera@gmail.com/PN)
