NADULAAN na sang paglaum. Nagdulom na ang paminsaron. Nalumos na ang emosyon.
Masami nga ginapasingdan ukon ginahimo nga rason ang ‘depression’ sa paghikog sang isa ka tawo. Suno sa American Psychiatric Association, ang depression ukon major depressive disorder isa ka masami kag seryoso nga balatian medikal nga naga-apekto sing negatibo sa kon paano magbatyag, kon paano maminsar, kag kon paano mag-akto ang isa ka tawo. Nagatuga ang depression sang balatyagon sang kasubo ukon nagakadulaan sang interest sa mga aktibidades nga sadto nagatuga sa iya sang kalipay.
Base sa datus sang Iloilo Police Provincial Office, may kabug-usan nga 179 ka kaso sang paghikog nga ginalakipan sang mga pamatan-on nga naga-edad sang siyam tubtub 21-anyos, kag ini ang nabalhag umpisa tuig 2016 tubtub Hunyo 2019 kon sa diin 35 diri ang nagresulta sa kamatayon.
Masami naton mabatian ang paghikog nga nagabitay sang ila kaugalingon. Nagakatabu sa sulod mismo sang ila balay, sa sulod sang banyo, sa sulod sang kwarto ukon sa ila nga sala, kag may yara man sa gwa sang ila balay, ilabi na sa mga sanga sang puno sang kahoy. May mga insidente man nga naghikog paagi sa paggamit sang bulong ukon kemikal nga hilu para sa tanum ukon sapat. May yara pa gid sang nagagamit sang luthang agud mautas ang ila kabuhi, kag may yara sang nagalumpat sa suba ukon sa dagat kag hungod nga magpakalumos.
Sang gin-usisa ang mga kabangdanan sang ila paghikog, base sa panaysayon sang mga himata kag mga nasapnayan sang ila mga emosyon kag panimuot, nagahikog ang mga biktima bangud sa problema sa ila panimalay, sa ila pamilya, ginasundan sang rason bangud sa gugma ukon pagbulagay sa ila kahagugma. May nagahikog man nga mga estudyante bangud sa problema sa ila buluthuan, kon mapaslawan sila ukon indi makapasar ukon maakigan sila sang manunudlo, kag problema sa kwarta agud mapadayon ang ila pagtuon kag iban pa nga kabangdanan.
Tion na nga tungkaron ang mga pinasahi nga rason sang tagsa ka indibidwal, sang tagsa ka kaso, agud nga mahatagan sang angay nga interbensyon kag matumod ang kabangdanan kag matapna ang ini nga makahalanusbo nga hitabu.
Indi naton masolusyunan ang problema kon sa una nga lantaw sa sitwasyon magahimo na kita sang gilayon nga konklusyon.
Nagakabagay lamang nga may himuon na nga akto ang gobyerno tuhoy sa sini nga sitwasyon. Nagakamang kag malinong ang ini nga kamatayon nga kon matigayon na, nagahatag sang katublag kag kabalaka sa tagsa ka pamilya.
Sa 2016 nga datus nagapakita nga ang Leon nagpanguna sa iban nga mga banwa nga may lima ka kaso, ginasundan sang Lambunao nga may apat kag may mga insidente man sa Passi City, Pototan, Tigbauan, Igbaras, Lemery, Estancia, kag San Dionisio.
Mas makaalarma pa gid ang suicide rate sadtong 2018 tubtub Hunyo 2019 kon sa diin nagpanguna sa gihapon ang Leon nga may siyam ka kaso, may tag-anum sa Cabatuan kag Passi City, lima sa Badiangan, kag may tag-apat ka kaso sa Alimodian, Anilao, Dingle, Igbaras, Lambunao, Miag-ao, kag San Joaquin.
Indi lamang ini numero, kabuhi ini sang tawo. Tion na nga may angay nga akto kag may maga-akto. (bertladera@gmail.com/PN)
