ISA KA shocking nga balita ang nabaton ni University of the Philippines (UP) President Danilo Concepcion sadtong Enero 15, 2021 halin sa Department of National Defense (DND).
Nabaton sini sadtong adlaw ang sulat ni Defense Secretary Delfin N. Lorenzana nga nagapahibalo sa iya nga ginapauntat na sini ang UP-DND Agreement nga nahisugtan sadtong Hunyo 30, 1989.
Ginpirmahan ini sadto ni anay UP President Jose Abueva kag sang Dept. of National Defense Secretary Fidel Ramos sang Cory Administration.
Ining Agreement naga-bawal sa military kag police forces sa pagsulod sa UP-Diliman kag sang pitu pa sini ka constituent universities sa bug-os nga pungsod, except kon naga-conduct sang hot pursuit ukon ano man nga emerhensya.
“Without academic freedom, the University of the Philippines would lose its meaning and purpose,” paathag sang daw napus-an itlog nga monga ang UP President sa isa ka indignation rally nga ginhiwat sang UP students sadtong Enero 19 batok sa “repressive presence” sining mga alagad sang kasuguan.
Sa matandaan pa, may ginduso nga kasubong nga Agreement pagkatapos natabo ang isa ka grim incident sa sulod sang UP campus sadtong Hunyo 16, 1981. Naga-involver ini sang isa ka staffer sang Philippine Collegian. Gin-aresto ini sa suspetso nga ginpatay niya ang isa ka opisyal sang US Army nga na-asign sa Joint US Military Assistance Group (JUSMAG).
Nag-plead “not guilty” si Donato Continente apang gin-convict kag gin-sentensyahan sing 14 ka tuig nga pagkabilanggo. Gin-alegar sini sa pagdakop sa iya nga gin-torture kag gin-abduct siya sang “uniformed authorities”.
Tungod sini, sadtong Oktubre 28, 1981, ginpirmahan ni anay Defense Sec. Juan Ponce Enrile kag UP student leader Sonia Soto ang Soto-Enrile Accord agud ma-protejeran ang mga UP students sa presensya sang mga military kag police forces sa kon diin man nga campus sang UP.
Ginhingyo liwat sang UP ining Accord pagkatapos ang Revolutionary Government kag sang napatuman na ang 1987 Constitution ni anay President Cory Aquino. Napasugtan naman ini sadtong 1989.
***
Indi na bala kinahanglan ang ining 1989 Agreement kon ngaa ginpauntat na? Dapat ipabilin pa, sunu sa mga taga-UP, agud padayon nga maseguro ang ila hilway nga pag-enjoy sang Academic Freedom sa UP.
Kinahanglan untaton na ini, sunu sa DND, kay indi na ini kinahanglan sa karon kay lain na ang sitwasyon. Gintudlo sini ang pagpati nga ang UP isa na ka haven sang mga NPA cadre nga masami nagapanago diri kon ginalagas sang mga otoridad. Diri man kuno gina-recruit ang mga bag-o nga mga myembro sang CPP-NPA-NDF.
Ginkwestyon pa gani sang DND kon ngaa dapat mangin espesyal gid ang treatment sang UP samtang wala man ginapangayo ang kasubong nga Accord sang iban nga unibersidad.
***
Ano gid bala ang paghangop ta sa Academic Freedom diri sa Filipinas?
Ang 1987 Philippine Constitution nagasiling sa Article XIV, Section 5, “(2) Academic freedom shall be enjoyed in all institutions of higher learning; (3) Every citizen has a right to select a profession or course of study, subject to fair, reasonable, and equitable admission and academic requirements; (4) The State shall enhance the right of teachers to professional advancement.”
Ang ginatumod diri nga “professional advancement” sang mga manunudlo amo ang “right” sa wala upang nga pagpasanyog sang “inquiry and research” agud matungkad ang kamatuoran (truth) sang mga bagay, kag ang indi man pagpugong sa mga estudyante sa amo man nga hilikuton sa ila pagtuon.
Ining Academic Freedom sa idalom sang Article XIV mas ginaathag sa Bill of Rights (Article III) nga nagakilala sini nga isa ka kinamatarong (right).
Ang Section 4 sini nagasiling: “No law shall be passed abridging the freedom of speech, of expression, or of the press, or the right of the people peaceably to assemble and petition the Government for redress of grievances.”
Katulad sang mga kasuguan sang iban nga mga pungsod, ang ano man nga “freedom” may limitasyon ugaling agud protejeran ang mas mataas nga interest sang pungsod kag sang iya mga pumuluyo.
***
By the way, kay kasuguan ang naghatag sining kinamatarong sa Academic Freedom kag kon ano ang mga limitasyon ang bagay diri, indi bala dapat kuhaon anay sang DND ang pahanugot sang korte (Judiciary) kon ano gid ang dapat, indi kay paagi lang sa Executive prerogative sa idalom sang aton Separation of Powers?/PN
