SA PAGHINUN-anon ni VP Leni sa mga negosyante sa Cebu sadtong Disyembre 13, 2021gin-proponer niya ang isa ka “Decentralized Government” nga iya pamunuan kon magdaug siya sa Mayo 2022 nga eleksyon.
Paagi sini, paathag niya, ang poder sang pang-gobyerno indi ma-monopoliya sang isa ukon pila lang ka tawo. Ihatag ini, sunu man sa iya, “in the hands of many” agud matagaan sing mabaskug nga tingog ang mga pumuluyo.
Wala nag-elaborate ang balita. Obvious ugaling nga kon tagaan mo sing “tingog ang mga pumuluyo” angot sa kon ano ang pagpa-uswag sang ila lugar, matagaan mo man sila sang poder agud mapaangat nila ang ila kahimtangan sunu sa ila partikular nga circumstancia kag kaugalian.
Kon kilala na ini nga kapinasahe sang lokalidad, ang maayo nga himuon sang gobyerno nasyonal amo ang paghatag na lang sang mga bulig nga ila ginapangayo sunu sa ila kahimtangan sa karon.
Diri mabuligan sila nga mapautwas kag makita nila ang ila mga problema kag bagay man nga mga solusyon, nga indi na diktahan sang gobyerno nasyonal, nga sa masami ang makita sini amo lang ang iya interes kag sang mga yara sa poder sa ibabaw.
Matahum ini nga ideya ni VP Leni, no doubt.
***
Diri ta man nahibal-an ang ideya sang Duterte Administration agud itukod ang isa ka federal nga gobyerno kon diin may gobyerno nasyonal kag napabaskug nga gobyerno lokal.
Ini ang Federal-Parliamentary System, sa diin ang parliamento, nga isa ka asembliya sang mga representative sang kada lugar may gahum mismo sa pagpalakat sang kaayuhan sang pungsod sa idalom sang prime minister nga gina-recognize sang kadam-an. Pwede ini siya maislan “anytime” kon indi na maayo ang pagpalakat sini sang pang-gobyerno para sa kaayuhan sang tanan.
Yara man ang federal system sang United States nga nagahatag sang dalagku nga poder sa nagakalain-lain nga mga estado. Kag yara man ang Canada nga nagahatag sing daku nga kahilwayan sa pagpalakat sang gobyerno sa provinces. In fact, yara man ang European Union nga “confederation” sang mga pungsod sa Uropa, luas lang sa United Kingdom nga nagbulag sang sini lang (2020).
Diin bala nga klase sang federal system ang tumod ni VP Leni para sa iya ideya nga “decentralized government” nga, in fact, sabat man batok sa “authoritarian” nga pang-gobyerno sang mga mala-diktador ukon diktador gid?
Kon ako lang, may yara na kita nga Local Government Code of 1991 nga nagapalawak na sang poder sang mga lokal nga gobyerno nga kinahanglan lang matagaan sing husto nga interpretasyon sa relasyon sang gobyerno nasyonal kag lokal. May pila man sini ka provision nga ma-amendar para sa maathag gid nga relasyon sining duha ka gobyerno.
Katulad sang kinahanglan nga maathagan kon ano gid bala ang dapat mag-apply nga penalidad sa mga violation sang mga drayber sang Public Utility Vehicles.
Ang LTO nagpatuman sang mataas nga penalidad samtang ang lokal nga ordinansa nagapatong lang sang manubo nga penalidad. Gani, ang nagakatabo nga depende kon ano ang makadakop sa imo. Ang LTO bala ukon ang tagapatuman sang lokal nga ordinansa?
Kag katulad man, kag labi na gid, ang pag-kontrol sang gobyerno nasyonal sang distribusyon sng Covid-19 vaccines paagi lang sa gobyerno nasyonal, samtang pwede man matigayon ini paagi sa mga gobyerno local kag private sector nga may pahanugot sang WHO.
Maayo lang kay may kaisug ang pila ka mga lokal nga mga lider agud ireklamo ining anomaliya sang may pinilian nga pagpanagtag sang mga vaccines.
Katulad ni Mayor Treñas sang Iloilo City, nga tungod sini natagaan gid man ang siyudad sang dugang nga vaccines nga kinahanglan sini.
***
Sige man ang pagpangaluyag ni VP Leni sa private sector agud mabuligan ang mga probinsya kag mga siyudad agud mapalab-ut sa ila ang kinahanglan nga pagpa-uswag sang mga lokalidad, labi na gid ang paghatag sing trabaho.
Kon matigayon ining ideya nga “decentralization” ni VP Leni, wala na sing rason ang plano sang iban nga itukod ang Federal-Parliamentary System sang Duterte Administration, nga ginapatihan sang kadam-an nga ginplano lang agud ipabilin sa poder ang yara na sa karon sa poder.
Indi man naton kinahanglan ang ideya sang decentralization ukonn federalismo sang iban nga pungsod kay lain man ang kahimtangan naton sangsa ila.
The best still amo ang nasuguran na naton nga kinahanglan lang sing diutay nga pagtadlong./PN
