NAGATARIS na naman sa dalan nga may pag-alang-alang kag kabalaka ang mga pampubliko nga salakyan. Nengin sentro na naman sila sa ginapatuman nga patakaran nga mas makapabudlay sa ila nga pagpangita sang palangabuhian.
Tuhay ang sitwasyon sang nanari-sari nga desinyo sang jeep ukon transportasyon nga ginagamit sa pungsod. Kada probinsya, kada lugar, may kinaiya nga salakyan nga indi magpareho sa ginabasehan nga ginahimo nga patakaran.
Kon ipatuman ang one-meter distancing sa sulod sang jeep, tani paminsaron man nga may mga jeep nga malaba kag may malip-ot, depende sa seating capacity. Konsiderahon man nga tuhay ang tren, ang bus kag ordinaryo nga jeep.
Ngaa pwede makasakay sa taxi nga ang nagabarikada sa tunga sang driver kag pasahero amo lamang ang plastic kag indi man magsibu sa takus nga isa ka metro?
Ngaa gintugutan man sa eroplano? Nagatuman man bala sa barko? Ngaa ang ordinaryo nga transportasyon ang gina-ipit sa sini nga patakaran kag ginabantayan gid sa dalan?
Sa nasiling ko na, dapat pasangkaron man sang mga nagahimo sang patakaran ang ila paminsaron kag imurarat ang mata agud makita ang kinaiya sang kada isa.
Diri sa aton sa syudad kag probinsya sang Iloilo, indi Sarao nga jeep ang ginagamit, indi sarado ang jeep ukon ang desinyo makabig nga “well-ventilated” kag masangkad para sa pasahero.
May facemask, may face shield, may plastic berrier kag may alcohol na. Nagabagusbos pa ang hangin nga halos daw mapalid ang face shield. Maathag nga wala sang virus nga makatenir sa hangin nga tuman ka baskog ang bagusbos.
Kon tun-an ninyo ang number of cases nga nagasaka, maathag nga ang mga “confined spaces” kaangay sang workplaces kag hospitals ang may mataas nga transmission rate sang virus. Bangud ina nga ang mga lugar nga ini mahina ang pagsirkulo sang hangin, halos dira lang nagatiyog ang hangin kag ang tanan nga yara sa sulod ang makabulos-bulos haklo sang kontaminado nga hangin.
Sa bahin sang pagpaanggid, ang mga jeep sa Manila halos sarado bangud gindesinyo bilang proteksyon batok sa mga switik. Ang patakaran nagalantaw lang sa sitwasyon sang mga bus kag tren nga ginasakyan sang minilyon ka pasahero sa Manila ukon National Capital Region.
Kon hugton ang 1-meter distancing rule, wala na sang pasahero kag income ang mga driver sa Iloilo. Ang ila solusyon nga nakita amo nga pasakaan naman ang pletehan agud nga mapun-an ang kakulang sang sakay nila nga pasahero.
Ang ila solusyon mangin palas-anon naman sang mga pasahero nga halos nabudlayan na sa sitwasyon bangud kulang ang kita sa matag-adlaw nga tanan.
Ang kinitaan sang tawo magakadto na lamang sa iya plete sa kada adlaw. Ang ini nga patalaran ang makaguba sa ekonomiya kag maathag nga ang mga ordinaryo nga pumuluyo amo ang nagakadunot sa idalom bangud sa linas sang wala pasunaid nga patakaran.
Nagapangabay ako nga mentinahon na lang ang naandan nga sitwasyon. Kumpleto man sa panagang ang pasahero, may face shield kag may face mask; samtang ang jeep, may yara man sang plastic barrier kag alcohol.
Mas nagakadapat siguro nga ipatuman lang ang “no talking,” “no answering of cellphone,” kag “no eating” samtang yara sa sulod sang jeep agud nga wala sang virus nga makakawas sa baba sang sin-o man nga pasahero.
Mabug-at na ang multa ang 5 mil pesos. Nagapanigpot na ang driver sang iya kita sa matag-adlaw nga tanan. Indi man dapat maglukdo ang driver sa kapaltahan sang pasahero.
Nagbiyahe sila agud nga makabakal sang bugas kag indi agud nga magbayad sang multa sa salawayon nga pasahero.
Sa sini nga punto, kuntani analisahon gid sang maayo ang patakaran antes ipatuman. Patakaran nga mas makapaayo sa kahimtangan kag indi makadugang sa palas-anon sang mga nagaagunto na nga mga tawo.
Kon nagasakay sa jeep ang mga naga-obra sang patakaran, mahangpan nila nga bisan 9 pesos ang minimum fare apang 10 pesos ang ginabayad sang tawo bangud ina sa paghangop nga halos wala sang pasahero nga nagasakay, wala sang pasahero ga malabayan sa dalan kag mahangpan mo ang pag-ulong-ulong sang ulo sang driver sang jeep.
Indi man sala sang driver kon nagadamo ang kaso sang covid-19 sa syudad sang Iloilo, ilabi na sa City Hall mismo, ukon sa mga call center, ukon sa Fishing Port, ukon sa mga ospital. Ngaa ang mga driver ang balikdon kag hugton? Ngaa ang pasahero ang mamukmukan sang ginapatuman nga patakaran?
Pangabay lang sa LTO kag LTFRB, bantay kamo sa dalan kag mag-obserbar sa kon ano ang sitwasyon sang biyahe. Pamangkot sa pasahero kag driver kon ano ang sitwasyon. Hibalua kon ano ang ila ginaabaga sa matag-adlaw nga tanan kag kon ano ang ginalantaw nila nga alternatibo nga solusyon sa mga patakaran. Sila ang mas nakahibalo, sila ang nagaagunto. Gani, gwa kamo sa inyo opisina kag maglantaw sa nagakatabu, obserbar kag indi lang magpakuribong sa inyo opisina. Kag isugid sa ibabaw nga naga-obra sang pakatakaran ang inyo aktwal nga naobserbahan agud nga makamurarat ang ila mata sa kamatuoran.
Magpanalawsaw man kamo kon diin nga libro napagkit ukon may bag-o nga pagtuon nga nagasiling nga may nalatnan ukon local transmission nga nagakatabu sa sulod sang jeep. Makabulig ini sa aton pasanag kag makahatag sang giya sa mga masunod nga polisiya.
Paminsara ninyo bala, ang driver nagalikaw nga maka-ipit sang tawo pero sila ang gina-ipit ninyo sa inyo patakaran.
Ang solusyon yara sa aktwal kag wala sa tikal. Maluoy kamo sa drive kag pasahero nga kargado na sang kalbaryo. (bertladera@gmail.com/PN)
