TUHAY ang kinaiya sang mga Ilonggo sa pag-atubang sa krisis nga nagalabay sa iya kabuhi. Natilawan na sang makapila ka beses. Nag-usdang sa lunang apang nagbangon nga nagabitbit sang bulawan.
Nagapati kita sa kahunit sang mga Ilonggo. Mabudlay pukanon sa tunga sang nagawaswas nga delubyo. May nagabatyag sang kaluya, kasubo, kabalaka kag kahul-anan apang sa pihak sina, yara ang mataas nga paglaum nga makatibawas kag liwat nga makita ang iwag sang kasanag.
Matuod nga tuman ka daku ang kahul-anan nga natuga sang COVID-19 pandemic, kag padayon pa nga ginakalkula ang kabug-usan nga balor. Wala sang bisan isa nga makasiling nga napaiway siya sa halit bangud halos tanan ang nagakuriit.
Kaangay sa wala man nalauman sadto nga paglabay sang bagyo Frank sadtong Hunyo 2008, nakibot man ang tanan, wala nakapanigana, kag sa hinali ang masanag nga butlak sang adlaw ginlikupan sang maitom nga panganod. Nagbubo ang ulan kag maragtason ang pagsaka sang tubig, nagsul-ob sa mga pamalay, may naanod, may nalumos, kag ginbilin ang Iloilo sa masubo nga kahimtangan.
Mas gamay ang halit sang bagyo Frank kon ipaanggid sa halit sang pandemya. Mas malawig ang pandemya kag tuman ka daku ang nahul-an sini sa kaban sang banwa. Madamo sang negosyo ang nagsarado kag madamo man ang nawad-an sang trabaho. Mas malawig, mas daku ang halit sang pandemya.
Apang, ang mayor nga punto nga aton ginatalupangod diri amo ang kinaiya sang mga Ilonggo sa pag-atubang sa sini nga palaligban. Bisan pa nga nahul-an apang padayon ang pagpaambit sang mga bagay nga yara sa iya para sa mga tawo nga mas nagakinahanglan.
Matalupangdan man ang pagpangita sang paagi sang kada isa nga makaganar, sa maayo nga palamugnan, agud nga may ibakal sang kinahanglanon sa panimalay.
Nagtuhaw ang pagka-negosyante sang kada isa. Nagpangibabaw ang online selling. Nagdamo ang nagabaligya sang tanum. Nabuhi ang barter sa social media. Kag madamo sang mga nagaluto sang pagkaon ang nagabaligya sa internet.
Pila ini sa mga kinaiya sang Ilonggo nga wala nagapalupig sa krisis ukon palaligban. Mas ginapili sang Ilonggo nga magbatu,maghimakas kag magpangibabaw sa krisis.
Kon aton balikdon ang nagliligad, pagkatapos nga ginpaluhod sang bagyo Frank ang Iloilo, nagpangibabaw ang syudad sang Iloilo kag nangin No. 2 sa overall competitiveness ranking sang top 10 cities sa Pilipinas nga may balanse nga scorecard. Naagom ini sang syudad sadtong 2013 ukon makalipas ang lima ka tuig nga paglabay sang bagyo Frank sadtong 2008.
Kaangay sa natabu sadto sa paglabay sang bagyo Frank, ang tanan nakibot kag wala naglaum, apang ang tanan nagpangita sang solusyon agud makabangon.
Sa sini nga epekto sang pandemya, liwat nga ginatilawan ang kahunit sang mga Ilonggo bangud mas malawig ang pag-agunto sa sini nga krisis. Ginalantaw nga kon malawig ang pagtenir sang pandemya, mas malawig ang kinahanglan nga panahon agud makarekober ang ekonomiya kag palangabuhian sang kada isa.
Sa karon, ginalantaw naton ang mas mapagsik, mas maayo nga ekonomiya bangud ang tanan nagatinguha nga makabalik sa sitwasyon nga naandan.
Ang mga nahul-an ang liwat nga magapasimpalad sa negosyo, mas madamo ang magapadulong sa luwas, mas madamo ang magatrabaho sa abroad kag mas mangin mahugod ang kada isa sa pagpangita sang ila kinawala agud nga mapun-an ang kahul-anan nga naagom sa sini nga panahon sang pandemya.
Nakatuon na sang leksyon, liwat nga leksyon, ang mga Ilonggo kag posible nga mas handa na sa masunod pa gid nga krisis nga magaabot.
Nakatuon na kita sa halit sang bagyo kag linog rason nga mas nagmanton na kita sa pagpanghanda. Matuod gid man ang ginasiling, “experience is the best teacher.”
Sa bisan diin man nga hinun-anon, ginapabugal ang ‘resiliency’ sang mga Ilonggo. Kahibalo gid magpaayon sa sitwasyon agud nga makapangibabaw sa krisis. Ginadayaw ang ini nga kinaiya kag ginahimo nga giya sang iban agud nga makabatu sa ginapangatubang nga palaligban.
Nagalaum ako nga sa sini nga kinaiya, ang kahunit sang mga Ilonggo, magamadinalag-on kita liwat, magapabugal nga napakigbatuan naton ang pandemya, kag magabilin kita sang maragtason nga leksyon para sa masunod nga henerasyon.
Nagapati ako nga mas magasanyog ang Iloilo, syudad kag probinsya, pagkatapos sang sini nga pandemya. Madamo sang negosyo ang magatindog kag madamo sang istruktura nga igatukod.
Sa aton pagdulog, madamo kita sang matalupangdan kag sa aton liwat nga pag-arangka, madamo kita sang paga-aktuhan.
Natilawan na kita sang madamo nga higayon, umpisa pa sa panahon sang giyera, tubtub sa kalamidad kag sa karon nga pandemya. Ipabugal ang aton kinaiya nga mahunit ang Ilonggo. Nagaluhod apang wala nagasubsob. Nagabatu bisan pilason. Ang pagpangibabaw sa sitwasyon ginaduso sang paminsaron kag balatyagon. (bertladera@gmail.com/PN)
