MAHIBALUAN lamang ang mangin palaabuton kon aton hangpon ang mga nagkalahinabu sang nagliligad. May daku nga bahin ang maragtas kag kultura sa mangin panimuot sang kada isa. Kaangay ini sang compass nga magagiya sa kada isa kon ano ang iya mangin direksyon sa palaabuton.
Ginpahayag ni Alastair Iain Johnston nga isa ka iskolar, Canadian political analyst kag propesor sa Harvard University, sa iya libro nga Cultural Realism: Strategic Culture and Grand Strategy in Chinese History nga nabalhag sadtong 1995, nga ang pagpili sang mga polisiya sang isa ka pungsod ang nasandig sa maragtason nga kultura. Ginatawag niya ini nga ‘strategic culture’ kon sa diin ang konplikto kag pagbuylog sang isa ka nasyon sa pangkalibutanon nga pulitika ang naga-ugat sa napasad nga kultura kag natun-an sa palibot tuhoy sa strategic environment kag angay nga responso para diri.
Santu sa maragtas, ang China indi kilala sa paggamit sang pwersa militar sa paglusob. Ang idea of expansionism sang China, suno kay Johnston, isa ka progressive evolution padulong sa preordained kag inevitable unity.
Isa ka palaanggiran diri amo ang sa karon nga panahon nga ginatawag nga ‘One Belt, One Road’ initiative.
Base sa panan-awan sang madamo nga naga-obserbar, wala sang huyog ang China nga magsakop sa Pilipinas. Sadto pa man, base sa maragtas, wala nagpangsakop ang China kag malayo ini nga matabu sa karon.
Kon sila ang una nga atakehon, daku ang posibilidad nga sila ang magatimalos. Base sa maragtas, nadugmok na sila sang giyera, madugay sila nga nakabangon, malawig ang ila pag-antus rason nga ila ginasikway ang pagsulod sa magamo nga sitwasyon, ilabi na sa giyera.
Maathag nga nagapangamigo ang China sa halos tanan nga pungsod, ginapasangkad sini ang iya diplomatic ties, ang iya mga bilateral agreement, agud nga mas mapasanyog ang ila presensya sa mga pungsod nga halos ginakalipatan sang mga dalagku nga nasyon.
Kahibalo ang China nga indi niya kasumpong ang Pilipinas, apang nagakaapektuhan lang ang relasyon bangud sa pulitika sang mga nagapungko sa pwesto. Madamo sang Chinese nga may negosyo sa Pilipinas, madamo na sang nangin Filipino-Chinese, diri na nagpangabuhi, nagtuon kag nagapasad sang pamilya.
Indi kita liwan sa China. Kahibalo man ang China nga mas ginapasulabi naton ang Amerika bilang aton kaalyado kag may daku nga impluwensya sa aton, pang-gobyerno, edukasyon, kag ekonomiya.
Kinahanglan kita sang China sa iya negosyo kag seguridad. Kon naga-unyat sang iya kusog ang China, ina agud nga ipakita sa mas makusog nga may yara sila sang ikasarang nga magpakigbatu. Indi na nila luyag nga masulit pa ang natabu sadto sa ila. Ginasikway nila ang kahuy-anan nga ila naagom sa mga nagliligad nga giyera.
Indi kita magbatyag sang kaluoy sa aton kaugalingon kon may mga hitabu nga pamatyag naton ginatami-tami kita sang China. Panan-awan lamang ina nga sayop kag kulang sa paghangop.
Bisan ang imo mismo kasilingan, imo ginakontra kon apektado ka sang gahud nila ukon nakalaksam ang kudal nila sa imo lugar.
Dapat istoryahan ang mga bagay agud nga maghangpanay. Indi magpaminsar nga ginalupig ka ukon ginatapak ang imo pagkatawo. Hibaluon naton ang ugat sang tanan antes kita maghimo sang konklusyon kag indi kita magpatalang sa aton emosyon.(bertladera@gmail.com/PN)
