[av_one_full first min_height=” vertical_alignment=” space=” custom_margin=” margin=’0px’ padding=’0px’ border=” border_color=” radius=’0px’ background_color=” src=” background_position=’top left’ background_repeat=’no-repeat’ animation=”]
[av_heading heading=’Panugdaon ni Matt | Saligan ang masaligan nga source, apang i-verify gid’ tag=’h3′ style=’blockquote modern-quote’ size=” subheading_active=’subheading_below’ subheading_size=’15’ padding=’10’ color=” custom_font=”]
Ni Wenceslao “Matt” E. Mateo Jr.
[/av_heading]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
Tuesday, June 27, 2017
[/av_textblock]
[av_textblock size=” font_color=” color=”]
GIN-file sadtong nagligad nga semana ni Senador Joel Vilanueva ang iya bill, ang Senate Bill No. 1492, nga naga-hataw sang penalidad sa kay kon sin-o nga magpalapnag sang indi matuod nga mga balita paagi sa radio, pamantalaan ukon online social media sa malisyoso nga paagi.
Ang Senate Bill 1492 nga nakabalhag sa English, nagasiling nga ini isa ka “…Act Penalizing the Malicious Distribution of False News and Other Related Violations.”
Ining bill sa “false news,” sunu kay Senador Villanueva, ginpamat-od niya nga i-proponer agud punggan ang sa karon nagalagaw nga makahalalit nga “fake social media accounts.”
Ining “false (ukon fake) news,” sunu pa gid sa iya, nagatumod sa mga butig nga impormasyon nga nagatuga sang “kakugmat, pagbinahin-bahin, pagkasalingasag, pagkinagamo, kag pagdumot kag nagadala sang propaganda nga nagapakalain sang pagkatawo sang natungdan.”
Sa matuod lang, ang binutig, sa kabilugan, duna na sa tawo halin pa sadtong una pa nagtuhaw ang tawo sa kalibutan, sunu sa mga siyentipiko, sang mga 300,000 pa ka tinuig nga nagligad.
In fact, daw natural lang gani sa tawo ang magbinutig, tungod wala ang tawo sing ikasangkol agud lubos pangapinan ang iya kaugalingon kag mga intereses kon ang ara sa iya nahibal-an sang iban nga may kaibug.
Ining ginasiling nga mga “fake news” sa mga pamantalaan yara na ini bisan wala pa ma-imbento sadtong 1468 ni Johannes Gutenberg ang iya movable type nga printing press nga sadto ginagamitan lang sang kamot. Madamo nga cartoon sa mga pamantalaan ang nagapamatuod sini bisan sadtong tinuig 1800 pa sa Uropa.
Laban sini angut sa pulitika. Ugaling wala lang ginasapak sang mga tawo, tungod ang kadamuan sini mga lahug-lahog gid lang (exaggerated joke), mga theatrical satire (tuya or uyam, sa tagalog) nga naga-kritikar masami paagi sa lahog, ukon bisan propaganda sa pulitika nga wala naman ginapatihan sang kadam-an ugaling gina-tolerar sang tawo tungod “natural” lang ini sa mga political campaigns.
Ang problema sa sining mga “fake news” sa karon amo nga ginagamit na ini sa paagi nga mapatihan sang madamo nga wala na ga-kwestiyon ukon matuod ini ukon indi, kag diri na nagasulod ang kalainan.
Ang malain pa kay ining “fake news” ginapangabuhian pa sang iban, katulad sang mga napabantog nga mga Macedonian Kids kag iban pa sa Rusya, Estados Unidos, kag pila pa ka mga nasyon lakip gani ang Pilipinas.
Pero, ano gid bala ang ginadilian nga “false news” sang Senate Bill 1492, nga wala masulod, ukon puede i-upod, sa aton libel laws, nga nagapakamalaut sang mga malisyoso nga broadcast kag print reports?
Kay wala pa kita lubos nga impormasyon sa ining bill, makita lang naton anay ini mismo sa iya titulo.
Ang titulo sang bill nagasiling: “An Act Penalizing the Malicious Distribution of False News and Other Related Violations.”
Kon ang malisyoso lang ang ginatumod sini, indi seguro kalakip ang mga satire ukon mga “white lies” nga naga-entertain lang.
Indi man gani seguro kalakip ang propaganda sang mga pulitiko sa panahon sang eleksyon kay ang naga-enjoy lang sini ang ila sumulunod, kag maabtik man ginasabat sang pangontra.
Kon gasakop na sang mga hungod (deliberate) nga binutig labi na gid kon gina-kwartahan, katulad sang ginahimo sang mga Macedonian Kids kag sang ila katulad sa ila blogs kag websites, ukon gamiton lang sa pure propaganda agud manghalit lang kag malisyoso, seguro dala na ini sa kaundan sang Senate Bill 1492.
Sa karon, luas sa ginaplano nga mahimo sang sining Senate Bill 1492, ginahimo man sang mga social media outlets katulad sang Facebook, Twitter kag Instagram kon paano ini nga mga “fake news” ma-block.
Meantime, ginaangan-angan ta man ang ano man nga mahimu sining Senate Bill 1492 para sa aton kaayuhan diri sa Pilipinas batok sa “fake news”.
Meantime also, sa aton nga mapatihon sa aton source, okey lang na. Trust your source, ugaling i-verify gid kon ano gid ang kamatuoran agud indi kita matontohan, labi na gid kon importante ini sa aton./PB
[/av_textblock]
[/av_one_full]
