”NO MAN is an island,” hambalon pa. Kag indi ini mabale nga kamatuoran sang kon sin-o man nga pungsod nga may handom nga mag-ugwad tungod wala sing pungsod nga may kompleto nga kinahanglanon sa iya pangabuhi.
In other words, indi kinahanglan mangin “isolationist” ukon “protectionist” ang isa ka pungsod samtang may isa man nga pungsod, ukon mga pungsod, nga pwede makuhaan sing kaayuhan nga indi makompromiso ang iya interes. Matigayon ina sa pagbukas sing maluag sang iya ganhaan samtang gapaniguro man paagi sa makatambag nga mga kasuguan.
Matabo na ini sa pagbayluhanay kag pagbuyluganay sang economic activities, cultural exchange, kasugtanan sa malinong nga pag-inupod, kag sang mapasulod nga mga negosyo kag proyekto.
***
Isa ka daku nga problema ugaling karon sang Filipinas, nga madugay na gani nanotaran sang aton mga lideres kag sang mga economic observers, ang mahina nga pagsulod sang Foreign Direct Investment (FDI inflow) nga makabulig tani pasanyog sang kita, ukon Gross Domestic Product (GDP), sang aton pungsod nga makatuga man sang trabaho kag posible makapataas pa sang kita sang mga workers.
Sadtong 2022, ang PH FDI naglab-ut lang sa $9.20 Billion nga nagpakita pa sang pagnubo (decline) sa 23.23% halin sa FDI 202I.
Samtang ang FDI sang kasilingan sa Asya nga Vietnam, as of Dec. 20, 2023 galab-ut na sing $36.6 Billion.
Gani naghingyo si Senate President Miguel Zubiri, upod sa House Representatives, sang Resolution of Both House (RBH) No. 6 nga naga-rekomendar nga luagan ang economic provisions sang 1987 Constitution agud mahaylo ang madamo man nga FDI investors diri sa pungsod.
Ining economic provisions naga-limite sang FDI investment sa 40% lang nga capital, nga isa ka daku nga rason, sa pagpati ni Zubiri, kon ngaa nagapabilin nga manubo ang FDI sang Filipinas.
Sa RBH No. 6 nga ini, ginahingyo ining proposed amendments nga maaprubahan paagi sa Constituent Assembly kon diin ang Kongreso lang ang maboto kon ano gid ina kag pabotohon lang ugaling sang “Yes” ukon”No” sang mga pumuluyo sa isa ka referendum.
Indi ugaling luyag sang Senado ang joint voting kay ang gwa sina nga ang House of Representatives lang ang gaboto. Man sa botohay nga joint voting 24 lang ang myembro sang Senado kag sobra 200 halin sa House. Ano abe kon lain ang boto sang Senado? Indi ina pwede! Kag nagkinaburigal gid!
Ang problema pa ugaling kay nagtuhaw man ang “People’s Initiative” nga ginatulod man sang mga kongresista nga gakinahanglan lang sang 3% nga boto sang distrito kag 12% sang bug-os nga pungsod. Ginpapirma sila nga wala pa gani masugiran kon ano ining proposed amendments.
Naiskandalo ini sa panestigo sang madamo sa Senate hearing nga may tagaay sing PhP100 kag pasalig nga ayuda sa mga magboto pabor sa “People’s Initiative” nga ini.
Nagagwa gali nga ideya lang ini sang mga kongresista kag indi sang pumuluyo. In other words, “Politicians’ Initiatives” lang gali ini!
So, nada na ining “People’s Initiative” kag bisan pa ang ginatulod nga Constituent Assembly! Ano abe kay nadula na gid ang credibilidad sining ila mga lihok. Daw gin-blackmail lang nila ang mga pumuluyo paagi sini.
Kon luyag gid nila ining proposed amendment, syempre indi sa paniplang nga paagi kag sa luyag gid sang mga pumuluyo nga amo man ang nag-aprubar sang 1987 Constitution paagi sa isa ka Constitutional Convention.
Dapat dalhon nila ini anay sa mga pulong-pulong sang mga pumuluyo agud masugilanunan kon ano gid ang dapat ma-amend bag-o botohan.
***
Generally, mas gustuhon gid man sang pila ka investors nga mas daku ang ila capital share sa kompaniya agud ma-control sing husto ang pagdumalahan sini. Although, okey man ina sa mga FDI investors nga nagatan-aw lang sa “good investment climate” agud makatukod sang ila negosyo sa host countries kon ngaa gani may pila man ka FDI ang nakasulod sa Filipinas.
Meantime nga indi pa maaksyunan sing nagakaigu ang constitutional amendment, ang aton suhestyon amo nga matugutan, kon pwede, sang Presidente nga maka-hold sing “controlling position” ang pila ka FDI minority investor paagi sa isa ka Executive Order. In fact, nagakatabo gid man ini sa mga corporate transaction.
Nagakatabo gid man matuod nga ang minority investor matagaan sing “controlling position” sa corporate board tungod sang ila expertise, skills kag pinasahe nga kinaalam nga indi mahatag sang majority investors.
Katulad sang pagpatukod sang renewable energy projects kag pagpahulag sang export-oriented investments nga makatukod sang highly technologically-supported business kag project.
Okey lang ina basta maseguro nga indi malapakan ang interes sang mga Filipino investors kag sang pungsod./PN
