INDI gid man problema ang basura kon matipon naton ini sa isa ka lugar nga indi maka-perhwisyo, ukon mamedyosan pa gani nga mapuslan. Pero kon nagalinapta gid lang ini bisan diin lang, daku ini nga perhwisyo.
Luas nga malaw-ay tan-awon, ang iban sini – ang mga non-biodegrable, ukon indi ma-decompose nga bagay – segurado ma-problema pa kita sa halit nga mahimo sini.
Katulad abe kon mabangdan ini sang pagbara sang mga kanal kon tig-ululan kag magdulot sang baha sa dalanon nga kinahanglan pa gani sulsugon kay didto na sa sulod sang drainage pipe nagagutok.
Labi na gid seguro kon ang basura mga plastic materials nga nagalinutaw lang sa mga sapa kag suba kay ginapanghabyog ta lang sa likud balay ukon sa tubig sa idalom sang taytay. Nga dayon maanod ini sa lawod kag mapadpad sa kon diin nga baybayon tubtub makalab-ut pa gani sa iban nga mga pungsod kon diin maka-perhwisyo pa ang aton basura nga plastic sa ila.
Samtang ang iban nga malugdang sa idalom sang dagat makaon ini sang mga isda kag iban nga marine animals, nga tungod indi matunaw sa ila tiyan magadulot ini sang pagmasakit nila kag ikamatay pa.
Ang lain pa gid kay kon ining mga plastic materials sa lakat sang panahon amat-amat nga mapihak-pihak (break) sa pinakagagmay nga bahin (microplastics), pwede pa maupod ini sa pagkaon sang tawo kag sa pagpanughot-nughot sini sa madamo nga bahin sang aton kalawasan makadala ini sing balatian sa aton nga pwede ta man ikamatay.
***
Tungod sa sining daku nga problema sa mga plastic products, katulad sang mga plastic bags, food wrappers, single-use straws, water bottles kag iban pa nagtililipon ang mga 45 ka stakeholders sadtong Marso 9, 2022 sa siyudad sang Iloilo. Ginsugilanunan nila kon ano ang mahimo parti sa aton problema sa plastic products sa siyudad, nga problema man sang iban nga mga lugar kag pungsod.
Diri gintumod nila ang problema sang plastic waste nga ginahaboy lang sang mga pumuluyo sa Iloilo River, sa mga tributaries sini kag higad sang dagat.
Sa subong, ang siyudad may average per capita (kada pumuluyo) generation sang basura nga 0.88 kg. kada adlaw, ukon may kabug-usan nga 500,000 kg. kada adlaw nga solid waste. Mga 63% sini ang ginakolekta sang siyudad, samtang mga 37% sini ang indi ma-manage, nga ma-recover lang paagi sa informal waste recovery ukon mahaboy lang sa palibut.
Samtang, ang indi ma-recover nga plastic waste sa siyudad nagalab-ut sa mga 93,500 kg. kada adlaw.
Ining consultation workshop gintukod sang Developing Plastic Waste-free Cities program nga jointly gina-implementar sang Alliance to End Plastic Waste and ICLEI – Local Governments for Sustainability Southeast Asia Secretariat.
Lakip diri sa ginsugilanunan ang “Generation, Collection and Transport, Sorting, Processing, and Recycling, Disposal, and Institutional sectors” kon paano ma-solbar ining problema sa plastic wastes, nga indi lang sa siyudad kundi sa iban nga mga lugar tubtub sa iban nga bahin sang kalibutan.
Ang end-goal sini amo ang pagpatuman kon paano ma-reduce kag ma-recycle ining mga plastic wastes, nga mapunggan ang pagduging sini kag kon paano ini mapuslan. Kag ma-kwartahan pa gani!
In fact, ginahimo naman ini sang Iloilo provincial government sa idalom sang ila 4Bs nga programa – “Basura, Baylo, Baligya, Bangko”.
Tungod ugaling kay daku nga puhunan (investment) ang kinahanglan sa pagpatukod sang isa ka plastic recycling plant, madamo sang potential investors ang nagpang-alag-ag nga kapitalan ini.
Well, pwede man ini tukuron sang gobyerno diri sa siyudad paagi sa pag-subsidize sang sining proyekto, kon diin ang balik-kita sa ma-producir nga mga produkto – plastic chairs, por ejemplo, kag iban pa nga kagamitan kag gadgets – pwede malimitahan sa recovery cost ukon minimum profit lang sang recycling business.
Pwede, indi bala?/PN
