Ang aton problema sa layaw nga idu

GINPA-KAPON ko ang amon duha ka kuring sadtong Miyerkoles, Enero 22 – lalake kag babaye – nga mga pitu ka bulan pa lang ang edad.

Ginpa-kapon ko sila (agud indi magdamo), nga “castrated” kon tawgon sa Iningles ang lalake kag “spayed” ang babaye, sa City Veterinarian Office sa compound sang City Motorpool .

Mag-utod ini, sa amon pagpati, nga na-“rescue” namon sa higad sang dalan nga nagakurog sa tugnaw sa tupad sang poste sang Peco. Naluoy kami sa ila kag gindala namon ini pauli agud sapopohon na upod sa amon pet dog sa balay.

***

Nagkita kami sa sini nga okasyon ni Dr. Tomas Forteza, ang chief veterinarian sang siyudad.

Ulayhon ko siya nga nasugilanon sa problema naton sa mga layaw (stray) nga mga idu, samtang nagabantay ako sa pagbugtaw sang duha namon ka kuring nga na-operahan na.

Bag-o sina, nadumduman kon ang ordinansa ni Councilor Jay Treñas – ang Regulation Ord. No. 2018-024 – nga naga-require sa mga barangay sa pagtukod sang temporary impounding/holding facility para sa mga layaw nga idu kag iban nga mga idu nga ginabuy-an lang sa gwa sang puluy-an sang mga tag-iya.

Sa nahibal-an ta na, nag-reklamo ang mga barangay kapitan tungod sa galastuhon sa pagtukod sining facilidad. Gin-aku man nila ang ila kahadlok sa pagdakop sang layaw nga mga idu, nga madamo sini makahaldlok na nga daan ang ila hitsura – maniwang, arikison kag may pagka-baris kon palapitan sang iban nga idu kag mga tawo. Nga, of course, understandable.

May dugang pa nga daku nga problema dira, siling ni Dr. Forteza, angot sa programa sang animal welfare nga mga grupo sa siyudad nga amo ang pag-“rescue” kag pagpa-adopt sang mga stray dogs.

Paano ini nangin problema nila?

As a rule, una, sunu sa iya, ang balatian nga rabies posible nga maangkon sang tawo nga nakagat sang wala mabakunahan nga layaw nga idu. Ikaduha, tungod posible man nga carrier man ini sang rabies.

Problema pa gid dira kay ang rabies infection matabo sa wala pihu nga period.

Posible sa pila lang ka adlaw makumpleto ang incubation period sang rabies virus kag makapanghalit na sa biktima, gani dapat magpa-vaccinate dayon sang anti-rabies drug pagkatapos makagat.

Ugaling, posible man nga “katulog” lang kag ugaling mangin-virulent, ukon aktibo, ang rabies virus sa sulod pa sang pila pa ka tuig – tubtub sa lima ka tuig, sunu sa isa ka health advisory  – gani rason gihapon nga indi kita magsalig nga padugayon ang pagpabakuna. Kon mahimo, dayon sa pagkakagat.

Tungod sini, mangin problema ang pag-adopt sa iban sang mga layaw nga idu kay posible mangin rabid ini kon yara na sa ila pag-atipan – kon indi sa pila ka adlaw sa pag-adopt nila, ayhan sa pila pa ka bulan tubtub pila pa ka tuig nga mag-aktibo ang rabies virus.

Gani, indi garantiya nga mapatay gid ang nakakagat nga idu sa sulod sang 14 ka adlaw agud makasiling kita nga indi ini rabies carrier.

In fact, ang isa ka health advisory nagasiling nga kon may rabies na ang idu wala na mahimo bisan ma-vaccinate pa ini.

In other words, importante nga mag-agi gid sa clinical testing ang mga layaw nga idu, nga basi wala ginahimo sang mga naga-“rescue” nga grupo.

Amo gani nga gin-rekomendar ang pagpatay sa sining mga layaw nga idu para maseguro nga indi na makapanghalit pa sila kay basi carrier na ini sang rabies.

Ugaling lang, nga nahangpan ni Dr. Forteza, nga madamo ang nagareklamo batok sa pagpatay sa ila sa isa ka “cruel” nga paagi.

Katulad sa pagpatay sa ila paagi sa pagbuga sang exhaust sang salakyan, kag bisan gani paagi sa “mercy killing” paagi sa pag-injection sing killer barbiturate drug, nga bisan si Mayor Jerry P. Treñas indi sugot. 

Sa karon, ginapatuman sang Vet Office ang pagpa-kapon sang mga idu kag kuring agud indi magdamo, nga bangdan man sang pagtaas sang kaso sang rabies – nga “rare” man kuno gakatabo halin sa kagat sang kuring.

Ginapangabay man ni Dr. Forteza sa mga pet owners nga mangin responsible owners, katulad sang ginapangayo man sang ordinansa ni Councilor Treñas nga dapat indi pagpabay-an ang ila pets sa gwa sang ila pluy-an. (w_mateojr@yahoo.com/PN)

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here