NAANDAN na sadto pa man nga ang Domingo nga adlaw sa pagtakop sang semana santa ang ginasaulog bilang adlaw sang pagkabanhaw sang manunubos. Madamo nga mga Kristiyano sa bug-os nga kalibutan ang nagbugtaw sa sini nga tradisyon, ginpangabuhi kag padayon ang pagselebrar tubtub sa sini nga henerasyon.
Bisan pa nga ang iban nga lihok angot sa pagselebrar sang Easter Sunday ang indi mahimo bangud sa pag-igsister sang pandemya, apang indi mapunggan ang kadamuan sa paghimo sang padugi lamang nga masaulog ang ginatawag nga “Domingo de Pascua” ukon Resurrection Sunday.
Ginpanuto sa aton sadto pa man, kag padayon nga ginapasa sa nagasunod nga henerasyon, nga ang Easter isa ka Christian Festival kag holiday nga nagadumdom sa pagkabanhaw ni Hesus gikan sa iya lulubngan, kag ini ang natabu sa ikatatlo nga adlaw matapos ginlubong kasunod sa paglansang sa iya sa krus sang mga Romano sa Kalbaryo sadtong 30 AD.
Ang ini nga piyesta ang wala nagasibu sa pat-ud nga petsa sa Gregorian ukon Julian calendars nga nagasunod sa cycle sang adlaw. Ang petsa sini ang nagaumpisa sa panahon sang Passover kag ini ang ginakalkulo base sa lunisolar calendar kaangay sa Hebrew calendar.
Naangot ang Easter sa Jewish Passover sa kadamuan sang iya mga simbolismo, lakip na ang iya posisyon sa kalendaryo.
Ang kustombre tuhoy sa Easter ang may kinatuhay sa bug-os nga kalibutan sang mga Kristiyano, lakip na ang sunrise services, pagpahayag sang Paschal greeting, clipping the church, kag pag-dekorar sang Easter eggs nga simbolo sang basiyo nga lulubngan.
Dugang diri, gina-obserbar man sang mga Kristiyano kag sang pila ka indi mga Kristiyano ang egg hunting, Easter Bunny, kag Easter parades.
Kon wala kuntani sang pandemya kag kon gintugutan ang pagpaligo sa mga beach kag mga resort, madamo na sang mga tawo ang nagadinugok sa sini nga lugar. Kuntani may nagahiwat sang party ukon selebrasyon, bastante sa pagkaon kag makahulubog nga ilimnon, kag ang pagpaligo sa tubig ukon sa dagat.
Sa karon nga panahon, ang ulihing tubo ang wala na sang madalom nga ihibalo kag paghangop sa mga istorya sang sini nga selebrasyon. Para sa ila, ini ang panahon sang kinasadya kaupod ang pamilya kag mga abyan.
Apang, para sa mga nagatuon sa Bibliya kag may madalom nga pag-ulikid sa relihiyon, ang mga nagatuo sa kamatayon kag pagkabanhaw ni Hesus, ang kamatayon ginlamon sang kadalag-an.
Sa pihak nga bahin, ang Ishtar ginabasa bilang Easter. Ang Easter ang orihinal nga selebrasyon sang Ishtar ukon ang “goddess of fertility and sex” sang mga Assyrian kag mga Babylonian.
Ginatawag siya nga Innana sang mga Sumerians, kag sa iban nga grupo sang taga Near East bilang Astarte.
Komplikado siya nga Diyosa bangud may maayo kag malain siya nga kinaiya. Bilang maalwan nga iloy, ginakabig siya nga iloy sang mga diyos kag mga tawo, kag bilang tagtuga sang mga kalibutanon nga bugay. Bilang iloy, nagakasubo siya sa pag-antus sang mga tawo kag nagaserbe nga tagdampig sa kasal kag pagka-iloy.
Ginayaub man siya sang mga tawo bilang ‘goddess of sexual love and fertility.
Sa iya malaut nga bahin, ginaangot siya sa giyera kag bagyo. Mahimo sini nga mapakurog sa kahadlok ang mga diyos. Bilang diyosa sang bagyo, nagadala siya sang ulan kag daguob.
Malawig ang sugilanon sini sa metolohiya, ilabi na sa Babylonian Epic of Gilgamesh, nga nagasugid kon paano si Ishtar nagtan-ay sang kasal sa baganihan nga hari nga si Gigalmesh bangud siya ang nagdayaw sa kaisog sini apang siya ang ginbalibaran ni Gigalmesh rason sang iya pagkaakig.
Ang istorya sang kamatayon kag liwat nga pagkabun-ag sini ang naangot man sa panahon kag agricultural cycles kaangay sa istorya ni Persephone sa Greek mythology.
Ang iya simbolo, kaangay sang itlog kag sang bunny, ang nagapabilin nga fertility kag sex symbols.
Apang nakapaminsar man bala kita kon ano ang kaantanan sang itlog kag bunny sa resureksyon?
Matapos nadesisyunan ni Constantine nga himuon nga mangin Kristiyano ang emperyo, ang Easter gin-islan agud magrepresentar kay Hesus.
Apang sa iya ginhalinan, ang Easter ukon Ishtar ang napatuhoy tanan sa pagselebrar sang “fertility and sex”.
Ginahatagan naton ini sang importansya ang ini nga topiko agud nga mabinag-binag man sang tanan kon ano ang aton ginasaulog, kon diin ini gikan, kag ano ang salandigan. Paagi sini, mas mapadalom naton ang aton paghangop kag paghatag sang balor sa aton mga ginabuhat.
Buligan naton ang karon nga henerasyon nga mahangpan ang kahulugan kag katuyuan sang sini nga selebrasyon. May obligasyon kita nga sugiran sila sang matuod kag indi pagduyanon sa sayop nga kustombre bangud ini man ang ila ipasa sa nagasunod sa ila nga henerasyon.
Yara sa aton kamot ang gahum sa pagtadlong sa sala nga naandan. Dapat mangisog kita sa pagbuyagyag kon ano ang istorya sa pihak bahin, iplastar naton ang magtimbang kag itugyan sa ila ang pagbinag-binag. (bertladera@gmail.com)/PN
