Lain gid kon ‘laging handa’ kita

NATANDUG gid ang “sense of history” ko sang makalabay ako kis-a sa renovated Sunburst Park sa atubangan sang Iloilo Customs House.

Ginakasubo ko nga wala na ang palm tree nga nagaisahanon tindug sa tunga sini. Pinasahe kuno nga specie ini.

Ginsiling nga gintanom ini upod sa pagtukud sang Sunburst Park sadtong mga 1945-1946 sang ma-okupar na ang Iloilo sang liberation forces sang Estados Unidos kag mga gerilya nga Filipino.

Maayo lang kay nakakuha ako sing nataktak nga mga bunga sini. Pitu sini ang napatubo ko sa lagwerta namon. Isa lang ang nahawidan ko sang ginpasangkad namon ang amon balay. Makita ini sa pagsulod mo gid sa amon gate.

Well, at least, may isa ako ka puno nga dumdumon sa kasaysayan sang Sunburst Park.

Kon himo sang Department of Public Works and Highways ang pagdula sini, ang lupit nyo naman!

***

DAW ginhimo lang kita nga tarso ni Presidente Duterte sa iya pangganyat nga updan ta siya sa pagkumbinse sa presidente sang Tsina nga si President Xi Jinping nga kilalahon ang 2016 Hague Tribunal ruling.

Sa Hague Tribunal ruling gindaug naton ang aton kaso batok sa Tsina sa pagpanag-iya sang Scarborough Shoal, lakip na ang  200-nautical mile nga Exclusive Economic Zone (EEZ) sa South China Sea (SCS), nga ang sovereign rights diri ginkilala sang United Nations Convention on the Law of the Sea UNCLOS), nga nahamtang mismo sa West Philippine Sea (WPS).

In fact madugay na nga na-okupar naton ang pila ka isla diri samtang bisan isa wala gani nabisitahan sadto sang Tsina. Mga 90 porsyento sang South China Sea ang ginaangkon sang Tsina sa subong, nga gin-deklarar sini sang sining ulihi lang sa United Nations samtang myembro pa gani ini sang UNCLOS. Ilegal ugaling ang pag-angkon sini sang Tsina, sunu sa UNCLOS.

Segurado naton nga si Presidente Duterte mismo wala nagapati nga ma-obligar sini ang Tsina nga kilalahon ang aton claims sa WPS.

Kon ngaa ginpilit pa niya dalhon ini sa ila bilateral talks ni Presidente Xi, tungod lang seguro kay gin-ungkat gid ini sang AFP.

Ti, kundi daw gintampa lang siya sing mabaskug, nga may pangyamuhat pa, sa pagsiling sini nga ang aton claim “isa ka papel angay ihaboy sa basurahan”.

Masakit ini nga panugdaon ni Presidente Xi. Apang wala kita kabalita kon ano man ang iya gintugda parti sini sa pagpangapin sa aton claims sa WPS. Tani, bisan sa lahog lang (kay palalahog man si Presidente), ginsiling man niya nga “mas basura ang claim ninyo kay bisan sa papel wala ini nasulat kag laway lang ang ginbasehan.”

***

Maabtik nagpalabtik ugaling si Presidente Xi, bilang bawi seguro sa pagpakanubo sa aton  claims, nga luyag man niya masugilanunan upod sa Association of Southeast Asia Nations (ASEAN) ang isa ka Code of Conduct sa SCS.

Para sa akon, kansar lang ang ano man nga Code of Conduct sa tunga sang Tsina. Gamiton man gihapon sini ang iya pagka-“bully” kag ipilit ang iya luyag, gani wala sing pulos ini.

Maayo seguro nga tindugan na lang sang mga claimants sa ASEAN ang aton kinamatarong sa idalom sang UNCLOS.

Of course, okey lang kon may mahisugtan nga mga joint projects nga may patas kita nga benepisyo sa aton overlapping claims nga indi lang pag-unkaton ang claims sang isa kag isa.

Pero, kinahanglan “laging handa” kita sa ano man nga oras nga depensahan  ang Filipinas sa kon diin man nga may kinamatarong kita. Indi kita kasalig sa panimuot sang Tsina, labi na gid kay nakapakita na ini sang lain sangsa iya ginahambal.

Kinahanglan na naton pabakuron ang aton depensa batok sa posibilidad sang pagpanglupig sang Tsina. Indi gid naton pagtagaan sing tsansa nga makapalapit ang pwersa sini sa diin man nga bahin sang aton teritoryo, ukon bisan sa malayo man apang malab-ut sang mga attacking missile sini.

Angot diri, daku gid ang mabulig sang aton Mutual Defense Treaty sa Estados Unidos.

Kinahanglan man naton ang mabaskug nga “popular will” sang aton mga pumuluyo agud ipabatyag sa Tsina, paagi sa mga protesta kag mga rally, nga handa kita sa ano man nga matabo agud pangapinan ang aton pungsod sa diin man nga bahin sini.

Mabuhay ang Filipinas! (w_mateojr@yahoo.com/PN)

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here