MAS MABASKUG sa tawo ang handom nga mag-“take” sang “calculated risk” agud matigayon ang iya pangabuhian sangsa mawad-an na gid sing trabaho, labi na gid sa sining panahon sang COVID-19.
Natural sa mga ginikanan nga mag-risgo sang ila kaugalingon, bisan gani ihalad pa ang ila kabuhi, para pangapinan ang kaayuhan kag agud indi magutman ang ila mga palangga nga
mga kabataan.
Para sa ila, ang solusyon indi ang mga teoriya, katulad sang Keynesian Economics, nga kon kis-a palpak man gani sa indi bagay nga mga sitwasyon. Mas maayo para sa ila ang praktikal kag madasig nga mga solusyon nga direkta makabulig sa mga pumuluyo, agud mapunggan ang paghagmak na sang aton ekonomiya.
Tungod sini, mabaskug gid ang pag-alungay sang aton mga ginikanan nga tugtan sila nga makagwa agud makapangita sing trabaho – indi lang agud makakita sini kundi tani mabuligan man sang gobyerno – sa sining panahon sang mapintas nga COVID-19.
In fact, nagabulig gid man ang gobyerno. Maluag na gawa ang mga restriction sang gobyerno sa panghulag sang mga pumuluyo para sa oportunidad nga makakita sing palangitan-an, nga may pagpangamlig man ang gobyerno para sa ila batok sa COVID-19. May ginapatuman gani nga minimum health standard agud maamligan ang luyag magtrabaho sa gwa, basta indi lang magpasaway.
Kalakip sa bulig nga ginahatag na sang gobyerno amo ang paghatag sang Social Amelioration Program (SAP) subsidy sang Dept. of Social Welfare and Development (DSWD) kag ang bulig sang Dept. of Labor and Employment (DOLE) sa mga na-layoff nga trabahador katulad sang cash-for-work.
Ginabuligan man sini ang mga negosyo agud makabangon katulad sang paghatag sang may low-interest nga mga loan.
Ang problema ugaling diri kay ang mga loan pabug-at man sa mga negosyo. Dugang pa ang padayon man nga kuha sang gobyerno sang mga buhis batok sa ila mga non-earning nga assets labi na gid ang mga nagsara na sang ila negosyo. Padayon man sa pagkuha sa ila sang business tax kag iban pa nga balayran – bisan sa ila kulabos na nga kahimtangan – nga ginagamit sang gobyerno agud tustusan ang SAP subsidy kag cash-for-work.
Sa amo ina nga kahimtangan, paano pa abe makatibawas ang aton mga negosyo agud bisan na lang ma-maintain ang ila survival? Sige ang ila pagbayad sang buhis sa mga non-earning assets kag ang padayon man pagkuha sang gobyerno sang buhis sa nagahikahos nila nga mga negosyo? Of course, kon wala pa sila nakapanira!
Ano abe kon buligan naton ang mga negosyo nga makabangon paagi sa pagpamag-an sang ila problema paagi sa tax cuts agud ma-save nila sa padayon nga kabuhi nila kag sang ila mga trabador nga tani indi ma-layoff kag sa gihapon makabulig sa ila mga pamilya? Kag ayhan makahatag pa gihapon sila sang 13th month pay sa ila sa tion sang Paskwa!
Ano abe kon pasugtan ta man ang mga negosyante sa private sector sa pagpatuman sang pay cut sa ila casual employees agud mapadayon ang ila trabaho sa lugar nga pahalinon ang iban sa ila? Ginahimo man gani ini sang siyudad sa kaso sang mga government casuals paagi sa pag-iban P100 sa ila tag-adlaw nga sweldo.
***
Indi dapat magsalig lang ang gobyerno sa makuha nga mga buhis sa negosyo. Pwede man ini makautang sa mga bangko sang gobyerno agud gamiton sa paghatag sang SAP subsidy kag cash-for-work nga indi madugangan pa ang problem sang mga negosyante sing wala patawad nga buhis.
Daku man ang mabulig sa aton ekonomiya ang padayon na nga pagbukas sang mga negosyo nga may paandam ang gobyerno sa paghalong sa ikaayong lawas sang mga pumuluyo sa ila mga patakaran sa pagtatap sang mga kustomer agud ini sila indi man mahadlukan sa pagsuporta sa ila.
In fact, ang mabungahon nga pag-operar sang mga negosyo makabulig man sa pagpasanyog sang ila aktibidades sa produksyon kag pamakal kag pagbaligya sang ila mga produkto kag serbisyo, nga mahimo sang mga pumuluyo tungod sa ayuda nga galastuhon sang gobyerno kag kaugalingon nila nga mga palangitan-an halin sa private sector.
Sa sini nga sitwasyon, ang mga negosyo indi lang maka-survive kundi makabulig pa sa pagpasanyog sang aton ekonomiya, sa kabug-usan. Indi bala?/PN
