NAGAPANGATUBANG naman kita sang daku nga problema sa basura dala sang mga usado na nga facemask, face shield kag personal protective equipment ukon PPE.
Samtang nagapadayon ang aton pagpakig-away sa pandemya, magapadayon man ang aton pagsuksok sang facemask. Kadamuan sa aton ang nagagamit sang disposable ukon isa lang ka paggamit kag ini ang aton ginabasura.
Isa sa masiplatan naton sa dalan ang mga ginapalid sang hangin ukon nahal-id nga face mask nga ayhan nawigit sa dalan, ayhan napalid samtang ginasuksok, ayhan nahukas kag nahulog ukon ayhan basi hungod nga ginbilin sa dalan bangud wala sang basurahan nga nakit-an agud didto ini ihaboy sang natungdan.
Masami man nga nagapanugyan ang gobyerno nga ihaboy sang husto ang usado na nga face mask. Dapat husto nga paghaboy agud nga malikaw ang tanan nga makontaminar ukon malatnan sang virus nga posible nakatapik na diri.
Bisan pa nga may panugyan apang dapat kinahanglan ang tayuyon nga pagpahanumdom agud nga mabutang gid sa basurahan ang mga usado na nga facemask.
Angay man nga i-adbokasiya ang paggamit sang facemask nga pwede malabhan kag magamit sa masunod nga adlaw agud nga mabuhinan ang pagtumpok sang madamo nga disposable face mask nga nagamit na.
Sa bug-os nga kalibutan, kapin sa 129 billion ka facemask ang ginahaboy sa kada bulan suno kay Yeb Saño, ang executive director sang Greenpeace Southeast Asia.
Sa karon, wala pa sang datus kon ano ka damo nga facemask ang ginagamit sa kada bulan sa pungsod Pilipinas. Posible nga masobra sa 10 ka milyon base man sa numero sang populasyon.
Ginsiling sini nga ang husto nga paggamit sang tela nga facemask nga gina-updan sang pagsunod sa hygiene practices kag minimum health standards ang makabulig sa pagbuhin sa pagsalig sa single-use ukon disposable facemask.
Magluwas sa face mask, dapat edukaron man ang tawo sa husto nga paghaboy sang face shields kag personal protective equipment ukon PPE. Tuman ka daku nga risgo ang matuga sini kon indi husto ang paghaboy.
Ginsuhestyon ni Saño nga kuntani may yara sang separado nga basurahan para diri agud nga mapahigad na ang basurahan para diri antes i-segregar sang mga nagahimos nga tinawo sang garbage truck.
Nagakadapat lamang nga kon may “reuse, reduce, recycle” nga basurahan sa tagsa ka barangay, ilakip sa ikaapat nga basurahan ang para sa facemask, face shield kag PPE.
Indi naton pagkabigon nga ordinaryo lamang nga basura kundi dapat ipatudok gid nga kaangay ini sang hazardous material ukon peligroso nga basura nga dapat halungan gid kag husto ang pagtipig diri nga indi magtuga sang paglaton sa iban nga tawo.
Masami kita nga nagapanugyan nga maglikaw sa tumpok sang tawo, sundon ang social distancing kag minimum health protocol apang nalipat kita nga basi ang kabangdanan sa pagdamo sang kaso amo ang indi husto nga paghaboy sang mga basura nga may lakip nga usado nga facemask kag iban pa.
Magluwas pa ini sa mga basura naman gikan sa mga ospital. Dapat mahatagan man ini sang igtalupangod agud masiguro naton nga wala sang may paglaton sang virus gikan sa indi husto nga pag-dispose sang mga basura.
Sadto pa man, wala ako nagabakal sang disposable facemask bangud indi praktikal kag daku nga buhin ini sa akon badyet nga dapat mag-igo sa isa ka bulan rason nga ginatipigan ang paggasto sang kwarta.
Nagagamit ako sang tela nga facemask kag kada mag-abot ako ginalabhan ko ini kag ginahalay agud nga magmala kag pwede na magamit sa masunod pa gid nga adlaw. May yara ako sang apat ka tela nga face mask nga ginabulos-bulos ko ang paggamit kaangay sa ginasiling nila nga “uba, laba; suksok, mala”.
Kabay nga matalupangdan man ini sang mga opisyales sang mga banwa kag mga syudad. Kinahanglan nga ipahanumdom man sa mga opisyales sa kabarangayan ang ini nga bagay agud nga makaumpisa na sila sa paghimo sang tikang para diri.
Mas maayo gid nga putson sang papel ukon puyo ang face mask antes ihaboy agud nga indi mauyatan sang iban nga kamot.
Nagsulod na ang panahon sang tingulan, lantawon naton kon bala ang magatuga sang pagbara sa mga kanal amo ang usado nga facemask kag iban pa bangud nga kon matabu makasiling kita nga ini na ang bunga sang patarasak kag wala sang patugsiling nga paggamit sang facemask.
Panahon na nga balikdon naton ang ini nga bagay, himulatan naton nga mapaalinton sa tanan nga dapat ihaboy sang husto ang ila basura agud nga matapna naton sa mas temprano ang paglaton sang virus.
Tandaan naton nga ang basura nga ginhaboy sa dalan, magatuga sang baha kon mag-ulan. Ang basura nga ginhaboy sa dagat, magabalik sa tion sang honas.
Kag ang basura nga wala ginahalungan gikan sa usado nga face shield, PPE ukon facemask, sa kaso sang covid-19 ini ang magapataas. (bertladera@gmail.com/PN)
