
SA aton panglakaton sa pangabuhi, may mga bagay nga ginalabayan ta lang – mga tawo man ini ukon mga tanom, kasapatan kag mga talan-awon sa palibut.
Ang iban ginatagaan ta lang sing pasiplat sa ila pag-igpat-igpat sa aton panulukan ukon pitik sang imahinasyon. May ara man nga makatawag sang aton atensyon kag mahatagan sing dugang nga pagtalupangod ukon mabugnuhan kag masugilanon pa.
Samtang may makilala gid man kita nga mga tawo sa ining aton panglakaton nga makasalamuha naton, kon diin makatanom kita sang mahirup kag mabungahon nga relasyon nga mapadayon naton, ukon, sa pagsipak sing banas, magabilin sa aton sing matam-is nga handumanan.
Sa amo ina nga lakat sang aton panghuna-huna sa karon, luyag ko dumdumon sa tion sang sining ika-40 nga anibersaryo sang Panay News, ang No. 1 nga pamantalaan lokal sa Westerrn Visayas, sing may pinasahe nga pag-ulikid ang nangin maduagon kag mahangkaton nga trabaho ko bilang peryodista halin pa sa una nga pagsulod ko sa Panay News sadtong 1985.
***
Sang mag-deklarar sing martial law si anay Presidente Ferdinand Marcos sadtong Setyembre 21, 1972, yara na ako sa second semester, second year Law sa University of Iloilo.
Mainit ang martial law sa aktibista nga mga estudyante, nga nangin kabahin man ako, gani ginpakamaayo sang iloy ko (Bless her soul!) nga mag-untat na lang ako anay sa akon pagtuon kag magtatap na gid lang sang amon gamay nga uma sa Guimaras.
Nagaantos na sadto ang akon iloy sang iya masakit tubtub ginkamatay na niya ini pagkatapos sang anom ka tuig nga pirme gahigda gid lang siya.
Nagbalik ako sa pagtener sa Siyudad sang Iloilo sang magtaliwan ang akon iloy sadtong 1979 kag nag-boluntad sa pag-upod sa column-on-Air ni anay German Gonzales (Bless his soul!) sa isa ka radio station.
Nangin konsehal ini si Brod Geman sang ulihi sa siyudad sang Iloilo sang pagdaug na sang Edsa Revolution sadtong 1986 nga nagpatalsik sa kay Diktador Marcos.
In fact, nangin partner ko man ini si Brod Gonzales sa isa man niya ka Column-on-Air sa lain man nga radio station. Nauntat lang ining programa namon sang ginsaka kami sa radio station sang isa ka constabulary agud pauntaton ang amon programa sa punta sang pusil.
Sang ulihi nagsulat na ako sa pila ka semanal nga pamantalaan lokal kon diin ko nakilala si Boss Danny (Daniel Fajardo) nga sadto publisher sang bantog nga Panay News.
Kilala siya sang tanan sa lokal nga media nga isa ka maisug nga peryodista nga ang pamantalaan madamo ang nagabasa tungod sang kontrobersyal sini nga mga balita kag mga opinyon, lakip na ang ginadala sang Lapsus Calami nga section.
Madugay na gid man gawa ako nagasulat sa pila ka semanal nga pamantalaan sa siyudad sang Iloilo sang makilala ko si Boss Danny nga presidente sadto sang Iloilo Pess Club, sa diin katapo man ako.
Makisay-kisay siya maghulag kag makita mo ang iya pagka-maabyanon sa tanan notwithstanding sang pagkilala sa iya sang madamo bilang maisug nga peryodista, nga, lain sa iban, wala sing katig-a sing pangguyahon nga masami makita naton sa mga maisugon nga mga tawo.
Mas nakilala ko siya sing personal sang nagkita kami sa isa ka miting sang IPC kag namunuhan niya kon luyag ko magsulat sang kolum sa Panay News sadtong 1985, sa tion nga nagainit na ang sitwasyon sa pungsod pagkatapos nga ma-asasinar si anay Senador Benigno Aquino sadtong 1983.
Sa amon pagsugilanon, nanotaran ko nga halos pareho lang kami ka taas sa akon 5’6” nga kataason. Although mas maniwang ako sangsa iya.
Ginbaton ko ang tanyag ni Boss Danny agud magsulat sang kolum sa English sa Panay News, nga sadto tatlo ka beses lang kada semana kon maggwa.
Ang pagsulod ko sa Panay News sadto daw pahibalo pa gani ini ni Boss Danny nga ang pagsulod ko diri isa ka tunda nga magauswag pa gid ini. Ugaling patunda man gali ato sa akon sang isa ka mabalod nga panakayon upod sa Panay News.
Dungan sa pagsulod ko sa Panay News, nagsugod na paggwa ini sing lima ka bese sa kada semana, dayon anom ka beses tubtub sa bug-os na nga inadlaw sang semana nga gintuga sang Diyos.
Medyo may kulba pa ako sa pagsugod sulat sang akon kolum. Ina tungod basi indi ako takos sa standard ni Boss Danny sa iya mga kolumnista.
Labi na gid kay nakatapos ako sang mga duha ka tuig sa abogasiya sa University of Iloilo kag, tungod sini, dapat maamligon gid ako sa pagdala sang mga isyu nga daw isa na ako ka abogado. May dugang man ako nga ihibalo sa deductive mathematical logic bilang Math Major sa kurso ko nga Edukasyon. Naga-simplify ini sang reasoning paagi sa set concept ng naga-obligar sa akon sa paggamit man sang bagay nga reasoning.
Of course, indi man ako perfecto. Kon kis-a sablay man ang akon reasoning. Salamat lang ugaling kay mas importane sa iban nga bumalasa ang final ko nga tindug sa mga isyu nga luyag man nila updan.
Sa masami, wala sing pakundangan kon magdala sang isyu ang pila ka kolumnista nga wala background sa Law kag, tungod sini, madale sila mapasakaan sing libel case. Of course, pwede ka man pasakaan sing libel nga pang-harass lang.
Nonetheless, ginbaton ko ang tanyag ni Boss Danny agud magsulat sang kolum sa Panay News. Salamat kay nangin mahinangpanon si Boss Danny sa akon medyo istrikto sa lenggwahe nga pagdala sang akon kolum nga daw gakim-ing sa paglikaw gid sa libel case. Wala man lang siya nagtugda sa akon sa daw “malas-ay” nga style sang pagsulat sa akon kolum, samtang padayon ko man ginatun-an kon paano pa mapanami ang pagdala sang isyu sa akon kolum.
Tungod sini seguro sang maamligon kon nga pagsulat isa gid lang ka libel case ang napasakupan ko sa Panay News tubtub subong, nga na-dismiss man sa bulig sang amon abogado nga si nagtaliwan nga si Rex Salvilla.
Wala gid magtahaw ang pagka-ontrobersyal sang Panay News, gani nag-ani kami sing madamo nga libel cases kag pamahog.
Kon makabaton gani kami sang mga pinutos nga padala sa amon wala namon ginadala dayon ini sa sulod sang upisina kag ginahulat anay ang isa ka adlaw bag-o dalhon sa sulod. Man basi may bomba. Wala na kami nagasul-ob sang chalico nga may ngalan sang Panay News agud indi kami ma-identify kag mangin target sang mamatay nga kaaway. Samtang sige lang ang amon matag-adlaw nga ubra nga may dala nga pagpangamlig.
Nag-leave ako sadtong katung-anan sang 1990s. Pagkaligad sang pila ka bulan lang, may nag-offer sa akon nga mangin editor-in-chief sang bag-o nga local daily nga ginbaton ko man. Sa Panay News sadto isa lang ako ka kolumnista, reporter kag Weekend Editor.
Diri ugaling sa lain nga local daily nag-ani na ang akon kolum sang libel case, sugod sadtong kolumnista pa lang ako sa panugod. Gindugangan man ining mga libel case sang mga kaupdanan ko nga dala man ako. Sa matandaan ko, mga 30 gid ka libel cases ang nagtupa sa akon. Mga P2 ka milyon ang amon bailbond, nga ginsuportahan man sang amon publisher. Of course, mga harassment lang ato tanan nga ubos man na-dismiss.
May isa pa gid ako ka libel case sa isa pa ka pamantalaan kon diin editor-in-chief man ako. Na-dismiss lang ato pagkatapos sang mga apat ka tuig. Angot yadto sa kaso sang isa ka drug suspect nga gin-report sang akon reporter.
Nag-leave liwat ako sang magmasakit ako. Sang maumpawan ako sang akon ginabatyag, liwat kami nagkit-anay ni Boss Danny, nga sa ina nga tion kasilingan ko na siya sa Mandurriao, Iloilo City kon diin sadto nahamtang ang editorial office sang Panay News.
Wala man lang naglain ang buot ni Boss Danny sang pagsaylo ako sing pamantalaan. Ginkadlawan lang niya ini. Nahangpan niya ang rason – ang mas maayo ko nga kahigayunan sa iban nga pamantalaan nga mangin editor-in-chief, ang pwesto nga wala ko maangkon sa Panay News.
Gin-agda ako liwat ni Boss Danny magsulat sa Panay News. Sa isa ka sister magazine sang Panay News. Unfortunately, wala ini mag-succeed sa kakulangan sing ads.
Liwat nagsulat ako sa iban nga pamantalaan kag, ultimately, nagbalik sa Panay News kon diin yari ako tubtub karon nga nagasulat gihapon sing kolum sa pinanid sini.
Ugaling sa pulong na nga Hiligaynon nga luyag ni Boss Danny pasanyugon sa kadam-an nga mga Ilonggo, nga naluyagan ko man kag ginapabugal gani bilang isa sang naga-promote sining matam-is nga pulong.
Nagagwa ining akon kolum duha ka beses kada semana sa titulo nga “Hilway nga Panugdaon ni Matt”.
Ang that’s my long-and-short story sa Panay News nga indi ko gid malimtan upod sa kay Boss Danny nga nagpabilin nga maayo nga abyan bisan sa paghilayuay namon sa pila ka beses sa amon mabalod nga panakayon sa mahangkaton nga trabaho sa peryodiko./PN