Ang madinuagon nga kabuhi ni Quin Baterna

NASUBUAN kita sa balita sang duha ta ka abyan nga indi na naton makita sa newsstand ang Hiligaynon, ang Ilonggo magazine nga nagagwa sa pulong nga Hiligaynon.

Ang Hiligaynon una naggwa sa dalanon sadtong 1934.

Tuyu sini ang pagpasanyog sang kultura kag arte (culture and arts) sang mga Ilonggo diri sa Kabisay-an Nakatundan kag sa iban pa nga bahin sa pungsod, paagi sa pagbalhag sang mga artikulo sa tumandok nga pulong nga Hiligaynon, ang mayor nga pulong sang mga Ilonggo.

Naggwa ang Hiligaynon bunga sang ginpakita nga kadalag-an sang sirkulasyon sang nauna nga mga lokal nga magasin nga, sunu sa una nga paggwa nila, amo ang Liwayway (sa tagalog/Filipino); Bisaya (Cebuano); kag Bannawag (Ilokano).

Nangin madinalag-on man ang Hiligaynon. Ang iya sirkulasyon sa iya semanal nga paggwa naglab-ot sa 60,000 sadtong 1960s.

Nagbulos-bulos ang mga editor sang Hiligaynon sumugod kay Abe Gonzales, sunod si Ulisis Vadlit, Francis Jamolangue, Atty. Francis Defante, kag dason si Pet Vael Jr.

Sa wala nahibal-an nga rason, ugaling, nauntat ang pagpublikar sang Hiligaynon sadtong 1973, isa ka tuig pagkatapos nga gin-deklarar ni Marcos ang martial law sa pungsod. Sadto, ang sirkulasyon sang Hiligayanon naglab-ut na sa 70,000 kada semana – full color pa.

Sang 1992, pagkatapos sang 20 anyos nga pagkadula sini, nagbalik sa sirkulasyon ang Hiligaynon.

Nangin editor na sini si Quin Baterna. Wala pa ang anom ka bulan kag nagretiro ugaling si Quin agud tatapon ang nagasanyog nila nga real estate business. Nagbulos sa iya ang iya associate editor nga si Gaudencio Golez.

Sang magtaliwan si Golez tungod sa isa ka malubha nga balatian, nagbulos bilang editor si Nerio Jedeliz Jr.

Wala na kita kahibalo kon ano pa ang natabo, luas sa balita nga wala na gali nagagwa ang Hiligaynon tungod sa kuno indi na maka-sustener nga sirkulasyon.

***

Natawo si Quin Baterna sadtong Hunyo 4, 1938, sunu sa iya balik-kabuhi (biography) nga nabalhag mismo sa Balangaw sa Tingadlaw. Isa ini ka anthology, ukon tinipon nga mga pili nga malip-ut nga sugilanon nga iya ginsulat sa Hiligaynon magazine sadtong 1961-1964. Nagtaliwan siya sadtong 2009, sunu sa isa man niya nga abyan nga si Herbert Vego.

Maduagon ang kabuhi ni Quin. Sunu mismo sa iya anak nga si Louise Belle Baterna-Hubert sa Preface sang Balangaw, si Quin ginbun-ag sa isa ka imol nga panimalay nga mangingisda sa isa ka gamay nga barangay sa Culasi, Ajuy, Iloilo.

Naghimakas nga mapasanyog ang iya kinaalam paagi sa pag-trabaho sa kon diin-diin agud masustento ang iya pagtuon sa kolehiyo.

Gintapos niya ang secretarial course sa University of San Agustin. Nagpasanyog pa gid siya sing kinaalam sa pagkuha sang journalism sa Philosophy and Letters Department sang University of Santo Tomas.

Nagtrabaho siya sa lokal nga media – radyo kag pahayagan – sa diin madasig naglanog ang iya ngalan, labi na gid sa patag sang pagsulat. Nagsulod siya sa real estate business sa paglaum nga mangin mas madinalag-on siya sa pagpadaku sang iya walo ka kabataan upod sa iya asawa. Nangin madinalag-on gid man siya.

Apang wala siya nalipat sa iya ginhalinan kag ginkitaan siya sang kaalwan sa mga nabudlayan sa pangabuhi niya nga mga utod sa tri-media kag sa iban pa nga mga kubos.

Linibu ang nasulat ni Quin nga mga binalaybay, malip-ut nga mga sugilanon, kag mga artikulo nga gamit ang iya binunyagan nga ngalan kag nagakalain-lain nga alias, ukon pseudonym.

Isa sa mga pseudonym nga iya gingamit amo ang Teresita Anayas. Gingamit niya ini sa malip-ut nga sugilanon nga Balangaw sa Tingadlaw, nga amo man ang ginpangalan sa iya anthology. Ang 17 sa18 ka malip-ut nga sugilanon sa Balangaw pulos nagdala sang iya binunyagan nga ngalan.

Awardee si Quin sa Hiligaynon Fiction of the Gawad Pambansang Alagad ni Balagtas nga ginhatag sang Unyon ng mga Manunulat sa Pilipnas (UMPIL). Isa siya sang mga manunulat sa Hiligaynon nga napadunggan bilang judge sa Hiligaynon Section sang 51st Don Palanca Memorail Awards for Literature.

Bulahan ka nga tinuga, Quin! Indi malipat ang kalangitan sa imo kaayo sa pagtuman sang siling ni Jesukristo: “Ang ano man nga ginhimo ninyo sa labing kubos ninyo nga mga utod ginhimo ina ninyo sa akon…” (w_mateojr@yahoo.com/PN)

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here