ANG problema sa ilegal nga droga madugay na nga nagaluntad bisan sa mga poderoso kag manggaran nga mga pungsod.
Bisan gani ang Estados Unidos nga may madalom sing kinaalam, lantip nga kagamitan sa pagpaniktik, kag mas hanas nga kusog hangaway indi gid makapauntat sang negosyo sa droga.
In fact, mga duha na ka dekada gani ang problema sang Estados Unidos batok sini apang wala gihapon sing lubos nga kasolbaran ini. Gabalik-balik lang ang problema. Kon may kadalag-an man limitado lang kag indi makapaseguro sing lubos nga kadalag-an. Ngaa ayhan?
Una nga rason dira seguro amo nga ang bisyo unay sa tawo â unay sa lawas, kon hambalon pa – nga malikawan lang paagi sa matuod-tuod nga pagpamat-ud nga sumpungon ini.
Ikaduha, ang bisyo sa ilegal nga droga sa karon nangin global na kag lapnagon na gid nga mabudlay na untaton. Daw lizard (tiki ukon tuko) nga kon mautod mo ang ikog matubo liwat.
Una nga sabat sang mga otoridad sa sini nga problema amo nga kutlon ang âsupplyâ. Ang problema ugaling kay sa madamo nga lugar ini gina-âmanufactureâ kag sa patago pa nga paagi.
Pili ka lang sa gamiton mo sa imo masarangan ukon masahuan â heroin, methamphetamine (lakip ang shabu) nga gina-producir sa Mexico; cocaine sa Bolivia, Colombia kag Peru sa South America nga gina-transport sa Mexico agud ibaligya sa Estados Unidos, kag kon diin pa nga may maayo nga merkado. Naga-ululhot man ini sa China, Myanmar, Africa kag bisan gani diri sa Pilipinas, Indonesia kag Malaysia.
Madakpan mo ang isa, may ara man sa unhan. Kon maghina ang âdemandâ tungod sa pagkutol sang âsupplyâ sa sige panglagas sang mga otoridad, mangita naman ini sila medyos sa pag-producir sang barato nga mga âsyntheticâ nga droga.
Ti, diin da ang masiling naton nga mapauntat ang âsupplyâ sini sing lubos? Gani, ginahingagaw ta karon nga indi madalasa ang mga kabataan samtang wala pa sila sing animo parti sini kag magtutok sa problema sang ârecoveryâ sa mga gabisyo na paagi sa rehabilitasyon. Ang sige duso pa sang ilegal nga droga, nagakapatay ugaling sa ila pag-engkwentro sa mga otoridad.
Kay ang kapigaduhon isa ka daku nga rason nga indi mapauntat ang ilegal nga droga, nagatutok man kita sa pag-away sa âunemploymentâ kag pagpasangkad sang âpublic assistanceâ katulad sang 4Ps, mas masangkad nga âfree educationâ kag âhealth careâ, kag iban pa.
Nangin amat-amat man praktikal ang away sa droga. Sa karon, mga napulo na ka estado sa Estados Unidos ang nakapasar sang kasuguan nga ga-âlegalizeâ sang paggamit sang âless dangerousâ nga marijuana.
Kag indi lang bilang bulong kundi pati âpleasure drugâ para sa mahuyog sa sobra nga pagpangalipay sa mga âpartyâ agud mapalayo sila sa mas makatalagam nga droga katulad sang cocaine, shabu, ecstacy kag iban pa.
Sa Pilipinas ugaling, upod pa kita sa pagpati sang mas madamo nga mga doktor kag siyentipiko nga delikado gihapon ining marijuana sa utok sang tawo, gani indi naton ini ma-âlegalizeâ pa.
***
Tungod sa sining problema sa ilegal nga droga, ano abe kon admitiron ta na gid lang nga ang pag-away sini pareho sa away batok sa prostitusyon kag ilegal nga hampang nga pabalik-balik lang?
In fact, ang away sa droga daw away na gani sang âGood versus Evilâ nga matapos gid lang sa pag-abot sang âLast Judgmentâ, sa diin ang mga salawayon ibulag na âforeverâ sa Ginuo kag sa padayon nga matutom sa kasuguan sang Diyos.
In other words, samtang sige ining mga kalainan sa aton sosyedad, sige man ang aton away tubtub mapa-kunta ini sa âlevelâ nga makagulu-ginhawa kita sa sini nga mga problema, kon indi gid man lubos makunta, samtang sige man ang aton away.
Sa karon, amat-amat na gid man kanay ang problema ta sa ilegal nga droga kag sa iban pa nga krimen diri sa Pilipinas. Salamat sa wala pahuway nga pag-away sang aton mga otoridad (kag pumuluyo) sa sining mga kalainan.
Ang mahambal na lang amo nga tani obserbahan ta lang ang ârule of lawâ kay kon ang aton away amo ang âGood versus Evilâ segurado gid ya ang aton kadalag-an kay upod ini sa Ginuo. (w_mateojr@yahoo.com/PN)