SANG Mayo 12, 2018 pa gali natalana ang deadline sa pag-aprubar sang mga claims para sa kompensasyon sang mga biktima sang pang-abuso sang rehimeng martial law ni Marcos.
In fact, sang wala pa ining deadline, nahibal-an na sadto pa sang Human Rights Claims Board, nga ginapangunahan ni Ret. Gen. Lina Sarmiento, kon ano nga mga claims ang na-aprubahan na.
Ini nga balita gindala na gani sadto pa sang isa ka online report sang ABS-CBN sadtong Marso 6, 2018. Nahibal-an naton ini sang sini lang ugaling.
Sunu kay Sarmiento, mga 15 porsyento, ukon mga 10,616 lang ugaling, sang mga 75,730 nga claims ang na-aprubahan sang Board.
Ang partidahanay, sa nahibal-an ta sa pila ka claimants, sandig sa puntos – 1 tubtub 10 – base sa kabug-at sang masakit nga eksperyensya sang claimant. Ang pinakanubo nga mabaton amo ang P20,000 kag ang pinakataas amo ang P200,000.
Kon ngaa ginsikway ang mga 85% sang mga claims, sunu kay Sarmiento, ina tungod kuno indi mapatihan ang mga claims sining nag-apply para sa kompensasyon.
“…It’s because the claimants were not able to prove that they were victims,” siling ni Sarmiento nga gin-quote sa online report sang ABS-CBN sadtong Marso 6 pa.
Sa aton pa, ang mga 85 porsyento sang mga 75,730, ukon mga 64 ka libu, nga claimants wala maka-pamatuod nga biktima sila sang abuso sang diktadurya ni Marcos.
Apang paano nila ini ginpamatud-an? Ang mga claims gintindugan sang mga nakasumpa nga mga biktima kag mga testigo. Kag sin-o gali ang nag-kontra sining mga testigo kag mga ebidensya? Dapat makilala ini sang mga claimant, apang wala bisan advice halin sa Board bahin sini, agud masabat sang mga claimant ang kontra akusasyon.
Ginsiling matuod sang Board nga ang indi kumpormi sa pagpamat-ud sang Board puede ka-file sang complaint. Gin-announce na ang deadline sa pag-aprubar sang mga claims sadtong Mayo 12, apang wala man lang bisan advice halin sa Board parti sini.
Ti, paano abe maka-reklamo ang na-reject ang claims kay wala man sila sing isabat kay wala gani bisan advice nga nag-abot sa ila?
Bilang isa sang nag-file sang claim nga na-reject (tungod wala sing advice nga na-aprub ako tubtub subong), okey lang ini sa akon kon nakabaton ako bisan advice lang kon ngaa na-reject ang akon claim, basta indi lang binutig kay wala ako nagbinutig sa akon claim.
In fact, sang gasugilanun pa kami sang mga kaupdanan ko parti sa plano nga mag-file sang claim, ako nagpamalibad na. Siling ko nga indi na ako mag-file tungod wala man ako natam-an sang abuso sang rehimeng Marcos. “Bastante na sa akon nga napatalsik ang mapintas nga pagginahum ni Marcos,” siling ko gani.
Ugaling nag-insistir ang akon mga kaupdanan kay “yawat pa kuno ang bisan gamay nga mabaton ko”, gani nagpasugot na lang ako.
Na-untat matuod ang trabaho ko sa media sang ginpa-untat sang militar ang amon broadcast column nga On the Air Force nga naga-kritikar kay Marcos, na-untat ang akon pagtuon sa abogasiya, nawad-an ako sing matarong nga ubra, kag na-hostage ako sang militar sa tion sang isa ka protest-rally agud seguruhon nga indi maka-perhwisyo ang mga upod ko nga rallyesta.
Pero wala man ako mapatay, ma-priso, ukon gin-torture, kag nakabalik man ang Kahilwayan sang banwa pagkatapos nga napatalsik si Marcos.
Of course, makahaladlok ang ma-hostage sang militar nga, sa sina nga panahon, kilala sa kapintas bisan sa mga sibilyan. Kon nagkaginamo gid man ang mga rallyesta naisip ko gani nga basi patyon pa nila ako. Nagkinagamo gid man apang nakapalagyo na ako.
Ang indi ko lang nagustuhan nga pasibangdan ako kag iban pa nga gin-reject ang amon mga claims kay wala kami maka-qualify tungod nagbinutig kami kuno sa amon sworn- affidavit nga amo gid ang mayor namon nga ebidensya.
Tani matagaan man lang kami, nga ang claims na-reject, sing paathag paagi sa isa ka advice man lang halin sa Human Rights Claims Board.
Of course, we deserve that! Kinahanglan masabat namon ang akusasyon nga nagbinutig kami sa amon claims sa sina nga advice. Indi ko ina ya matulon nga akusasyon kay matuod ang akon ginsaad sa akon sworn-affidavit. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
