Ano ka makatalagam ang 2019 n-CoV?

SUNU sa mga doktor, indi man makamamatay gid ang 2019 nCoV.

Mas makamamatay pa gani ang measles, ugaling lang kay matapna ang naulihi sang bakuna, samtang gina-producir pa lang sa karon ang bakuna para sa nCoV.

Bisan pa sa amo ina nga kahimtangan, sunu kay Health Undersecretary Rolando Enrique Domingo, “Para sa kalabanan, indi naman makamamatay gid ang 2019 nCoV. Mga 97 ka porsyento sa mga na-infect may mamag-an lang nga igu, ang iban naka-recover na gani.”

Gani, ginapanugyan sini nga amligan gid ang ikaayong lawas agud may inugbato sa nCoV, luas sa husto nga paglikaw sa infection.

Katulad ini sang paggamit sang face mask kon malapit sa mga naga-ubo ukon naga-pangatsi ukon yara sa kadam-an. Subong man ang pagpatuman sang limpyo nga pangginawi, lakip na ang husto nga pag-flush sang basin sa CR kay ang nCoV pwede umupod sa tae sang infected.

Ginaugyunan man ni DOH Epidemiology Bureau director Dr. Chito Avelino ang pagpahayag ni Dr. Domingo sa pagsiling nga mas contagious gid man matuod ang measles sangsa nCoV. May mas mataas nga pag-panglaton, ukon rate of infection, ini sangsa nCoV, siling niya.

Ang isa ka infected sang measles pwede ka infect sang 18 ka tawo, samtang ang nCoV maka-infect lang sang 2 tubtub 4 sa iya palibut kag ina sa close range pa (mga 6 ka tapak halin sa kaatubang).

***

Mga research data nagapamatuod sa ginsiling ni Dr. Domingo nga daku ang tsansa nga mag-ayo ang isa ka infected sang nCoV basta maayo lang ang iya ikaayong lawas (health) kag wala pondo nga masakit nga makapahuyang.

Sunu sa global tracking sang John Hopkins University (Resarch university sa Estados Unidos) sadtong Enero 31, 2020,  213 na ang napatay sa bug-os nga kalibutan, 187 ang fully recovered, kag 9,776 ang infected nga nagapakita sang amat-amat nga pag-recover.

Ining napatay nga 213 mga duha ka porsyento (2%) gid lang sang kabug-usan nga mga kaso sang nag-recover kag nabilin nga nagapabulong. Nagapakita ini sang Case Fatality Ratio (CFR) nga 2 ka patay sa kada 100 ka kaso (2:100).

Ini nga CFR ginpakita man sang mga kaso sang nCoV sa China mismo, sunu sa UK News sadtong Feb. 4, 2020, sa diin 425 na ang napatay kag 20,438 ang kadamuon sang kaso. Daku nga porsyento sini ang halin sa Wuhan City, sa diin ginsiling nagsugod gid ang nCoV.

Ining napatay nga 425 sa China mga duha man ka porsyento (2%) sang kadamuon sang kaso.

Ining Case Fatality Ratio (CFR) sang nCoV nagapakita nga mas mapintas pa ang SARS (Severe Acute Respiratory Symdrome) nga nag-igu sang madamo sa kalibutan sadtong 2003, nga ang CFR naga-range tubtub 50%. Mas mapintas man ang MERS-CoV (Middle Eas Respiratory Symdome) nga nag-igu man sa madamo sadtong 2012, nga ang CFR naglab-ut sa 35%.

Diri sa Filipinas, sunu sa balita sadtong Miyerkoles, Pebrero 4, may 56 na ka Persons Under Monitoring (PUM), ukon suspected nga may nCoV, samtang tatlo na ang confirmed nga infected.

Sa tatlo nga infected sang nCoV, mga Intsik ini tanan nga halin sa China. Isa sini ang napatay sining semana lang sa San Lazaro Hospital sa Manila, samtang ang duha nagapabilin under treatment.

***

In other words, samtang makamamatay gid man ang nCoV, daku ang tsansa nga mag-ayo ang isa ka pasyente sini – mga 97 ka porsyento sa siling gani ni Dr. Domingo.

Nonetheless, dapat seryosohon gid naton ining aton problema sa n-CoV. Ang nakataya diri kabuhi sang tawo, nga sa indi mapaktan basi kita pa ang mabiktima ukon ang mga mahal naton sa kabuhi.

Isipa lang ang posibilidad nga mapatay ang 2 sa kada 100 sa aton pumuluyo. Masakit ini nga igu sa aton, labi na gid kon kita kag ang aton pamilya mismo ang maiguan.

Gani, amlig gid kita tanan kag sundon ang mga panugyan sang aton mga health authorities agud, kon mahimo lang, wala na sing mapulak nga kabuhi.

Kabay man nga tuod-tuod gid ang pag-identify sang gobyerno, pag-isolate kag pag-treat sa mga posible na-infect na. (w_mateojr@yahoo.com/PN)

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here