SA Filipinas, naglab-ut pa lang ang nabakunahan batok sa COVID-19 ang 508,332 ka tawo tubtub sadtong Marso 23, 2021, sunu sa report sang Wikipedia. Kuha ini sila tanan sa health workers sector nga yara sa No. 1 priority list sang Philippine vaccination program.
May mga 110 ka milyon ang populasyon sang Filipinas.
Sa bug-os nga kalibutan, halin sadtong Disyembre 2020 tubtub Marso 14, 2021, mga 345 ka milyon na ka doses sang nagkalain-lain nga vaccine ang na-administer na sa sobra 100 ka pungsod.
Nagapanguna ang United States nga may 120 ka milyon (M) nga nabakunahan; 80M sa China; 50M sa India; kag 30M sa United Kingdom.
Ang ining pagpangbakuna ginatanyag sang magalain-lain nga vaccine manufacturer.
Sa Fiipinas tubtub Marso 19, apat na ka vaccine manufacturer ang natagaan sang Emergency Use Authorization (EUA). Ini sila amo ang Pfizer/bioNTech sang US/German companies, ang Sinovac sang China, Oxford AstraZeneca sang European Union, kag Gamaleya Spunik V sang Rusya.
Duha sini – ang Sinovac kag AstraZeneca – nakapadala na sang ila supply sang vaccines kag nagapangbakuna na gani ang Department of Health sang mga pumuluyo diri.
Ining duha ka vaccine pwede ma-store sa “regular fridge temperature”. Refrigertor temperature man ang kinahanglan sang Sputnik V, samtang ang Pfizer/BioNTech nagakinahanglan sang manubo nga temperatura nga -70 degrees Celsius.
Ang Pfizer kag Sputnik V wala pa maka-finalize sang ila deal sa gobyerno sang Filipinas sa diin maagi ang tanan nga vaccines agud ipanagtag na sang DOH sa mga pumuluyo.
Samtang, ang ginagamit sa karon nga vaccine sa United States amo ang pfizer/BioNTech, nga ginagamit man sang United Kingdom upod sa AstraZeneca. Ga-expect ang US sa paggamit by June 2021 sang Moderna vaccine.
***
Sa sining mga nabakunahan na, may importante nga panugyan ang mga health authorities, nga ayhan ang madamo wala pa makahibalo kag, tungod sini, ginadala naton diri ang ining ihibalo sa aton kolum.
Ang ila panugyan amo nga sigehon anay ang pagpatuman sang health protocols sang mga nabakunahan na, katulad sang paggamit sang face mask, pagpatigayon sang social (physical) distancing, panghugas sang kamot gamit ang habon, kag iban pa nga sanitizing practice.
Isa ka virologist nagpahayag gani nga basi abtan pa sing duha ka tuig ang pagpatuman sining health protocols sa mga nabakunahan upod sa wala pa nabakunahan.
Ngaa amo gid sina ka dugay ang pagpatuman pa sang health protocols sa mga nabakunahan?
Correct me if I am wrong, pero amo sini ang hangop kag pagtan-aw naton sa sining panugyan sang mga health authorities.
Una, tungod indi pa lubos ang “effectiveness” sang vaccine sa idalom sang Emergency Use Authorization (EUA) agud “patyon” ang COVID-19 virus sa tanan nga nabakunahan. Ginapatihan ugaling nga mapunggan na sini ang “severe”, ukon makamamatay, nga atake sining virus sa iban nga may mahina sing immune response kag mahina sa pag-produce sang antibodies.
Ikaduha, tungod kay ang mga nabakunahan pwede pa liwat ma-infect sunu sa experyensya sang pila ka nag-alayo, katulad ni Senador Sonny Angara. Tungod seguro kay malip-ut lang ang immunity period nga nakuha sa vaccine. Ang expersyensa sa COVID-19 immunization nagapakita nga, on average, tubtub lang sa mga apat ka bulan ang immunity nga hatag sang vaccine.
Ikatatlo, ang nabakunahan mismo pwede maka-panglaton kay ang mga virus nga nabilin nga wala “mapatay” kag nagapabilin sa lawas, ukon makuha man, nila pwede isaylo nila ini sa iban. Pwede isaylo nila ini sa kon sin-o sa ila direkta nga pagginhawa, pag-ubo ukon pangatsi, ukon madala sang mahigko nila nga mga kamot sa baba, ilong kag mata sa makuha nga COVID-19 virus sa mga makaptan nga mga bagay.
Ikaapat, indi pa malab-ut ang herd immunity sing dale-dale nga nagabutang pa sang pungsod sa padayon nga pag-spread sang COVID-19.
Ining herd immunity – mga 70-85% sa ulihi nga estimate – maga-shortcut sang siling sang World Health Organization (WHO) nga “No one is safe unless everyone is safe”./PN
